Studenten onderzoeken ouderen-huisvesting Ameland

Het afgelopen half jaar hebben vier studenten van Kenniscentrum NoorderRuimte, vanuit verschillende opleidingen, stage gelopen op Ameland. De gemeente gaf ze de opdracht om te bekijken hoe daar in de toekomst de ouderenzorg kan worden opgezet. Moeten er seniorenwoningen worden gebouwd of is een 'Knarrenhof'-achtig concept misschien beter? Of is er nog een andere oplossing mogelijk?​

De vier studenten hebben de taken verdeeld. Steven Bults van de opleiding Facility Management heeft naar de huisvesting gekeken, Emma Toussaint en Berber Vonk van Social Work hebben een folder over Veilig Thuiswonen ontworpen en Annie Leijenaar van Toegepaste Psychologie interviewde de ouderen over hun idee van zorg in de toekomst.

De opdracht werd begeleid door onderzoeker Stefan Lechner van de Innovatiewerkplaats Health Space Design, een living lab waar samen met zorginstellingen praktijkonderzoek wordt gedaan op het snijvlak van ruimte en organisatie. Dit onderzoek wordt vervolgd: komend half jaar wordt er gekeken naar de zorg voor kwetsbare ouderen in andere delen van Noord-Nederland, in samenwerking met Faith research.

Emma en Berber, hoe hebben jullie je onderzoek aangepakt?
'We zijn begonnen met een combinatie van kwalitatief en kwantitatief onderzoek om de knelpunten binnen de ouderenzorg op Ameland te onderzoeken. We hebben gepraat met een aantal zorgprofessionals en we hebben een enquête gehouden onder de bewoners. Hieruit kwam naar voren dat er veel behoefte is aan betere informatievoorziening rondom zorg en ondersteuning. Ook is er steeds meer vraag naar vrijwilligers en activiteiten. Daarnaast bleek dat ouderen het liefste zo lang mogelijk thuis blijven wonen, ook omdat ze zijn gehecht aan hun huis en hun buurt. En ze zijn gewend om hun eigen boontjes te doppen. Gelukkig is de Gemeente Ameland daar ook helemaal voor.'

En dat hebben jullie vertaald in een folder?
'Ja, we hebben een folder ontworpen die het voor ouderen mogelijk maakt om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te blijven wonen. De folder is al in gebruik genomen bij het Gebiedsteam op Ameland.'

Wat staat er precies in?
'De folder heet Veilig Thuis Wonen en informeert ouderen, mantelzorgers en zorgprofessionals over de mogelijkheden in zorg, ondersteuning en woningaanpassingen op het eiland. Met de nadruk op de zelfredzaamheid van ouderen. Als iemand het echt niet meer zelf kan en zijn/haar netwerk niet meer kan bijspringen, dan kan er hulp worden ingeschakeld. De folder bevat een infographic van een huis waar per leefruimte veelvoorkomende woningaanpassingen staan. Ook worden hulpvragen van ouderen beantwoord met onderscheid tussen binnenshuis en buitenshuis. Ten slotte staan op de achterkant de beschikbare zorgprofessionals met hun contactgegevens in de vorm van een mindmap.'

Steven, jij hebt je beziggehouden met de huisvesting van 50-plussers op Ameland?
'Klopt, de aanleiding hiervoor was een vastgeroeste woningmarkt. De gemeente veronderstelde dat ouderen te lang in een te grote woning blijven wonen, waardoor er geen woonruimte meer beschikbaar is voor jonge gezinnen en seizoenswerkers. De resultaten van mijn onderzoek tonen inderdaad aan dat dat klopt. De oudere Amelanders zijn zeer tevreden met hun woning, zijn niet van plan om te verkassen en passen hun huis indien nodig aan met bijvoorbeeld een traplift.'

En wat vindt de gemeente hiervan?
'Dat is een enorme uitdaging voor ze. Want hoe ga je deze groep motiveren om door te stromen? Het huis is immers hun eigendom, ze voelen zich er gelukkig en je kunt ze niet dwingen om te vertrekken. Maar het is ook zo dat mensen wél willen verhuizen als er dan een positieve verandering optreedt ten opzichte van de huidige woonsituatie. Daarom kan de gemeente meer gaan kijken naar de woonwensen van de ouderen: gelijkvloers, dichtbij belangrijke voorzieningen en geconcentreerd op het populaire dorp Nes. Alleen dan zal een 50-plusser op Ameland overwegen om door te stromen op de woningmarkt. Dit probleem bestaat natuurlijk niet alleen voor de gemeente Ameland, maar voor heel Nederland. Maar op Ameland telt het nog eens extra, omdat het eiland economisch afhankelijk is van het toerisme. En dus is die extra woonruimte hard nodig.'

Annie, jij hebt een aantal interviews gehouden met eilanders: 11 individuele, 1 interview met een duo en een focusgroep met 9 oudere dames. Wat viel je op?
'Het enorm sterke gemeenschapsgevoel dat er heerst op het eiland. In elk interview dat ik heb gehad, schemert dat gemeenschapsgevoel door. Iedereen kent elkaar en 99 procent is bereid om te helpen in geval van nood. Dat het op een eiland allemaal net wat anders is dan aan 'vaste wal' valt ook op.'

En hoe zit het met de zorg?
'Ook mij viel het op dat de meeste Amelanders zo lang mogelijk op zichzelf willen blijven wonen. Verhuizen doen de meesten pas als het niet anders kan óf omdat de kinderen heel graag in het huis van de ouders willen wonen. Woonzorgcentrum De Stelp wordt echt als laatste middel gezien, ook al omdat er een indicatie nodig is om daar terecht te kunnen. Gelukkig wordt de zorg op het eiland zelf geleverd, daar is iedereen erg blij mee. En ik merkte ook dat er veel vertrouwen is in de huidige zorg. Mensen prijzen de persoonlijke aandacht, de individuele behandeling en de goede communicatie. Daarnaast is het een groot pluspunt, dat je de mensen die de zorg leveren ook in het gewone leven tegenkomt. Dit schept een vertrouwensband.'

Dit artikel is de tweede in een serie over de onderzoeken die het lectoraat Facility Management is gestart met gelden van de Deltapremie, een nieuwe toonaangevende onderzoeksprijs die is gericht op praktijkgericht onderzoek door lectoren. De prijs is een initiatief van Regieorgaan SIA met de Vereniging Hogescholen. De eerste Deltapremie is in 2019 gewonnen door lector Mark Mobach. Voor meer informatie over de Deltapremie en het onderzoek van Mark Mobach: www.hanze.nl/deltapremie.

Foto: Studenten overhandigen onderzoeksresultaten aan wethouder Piet IJnsen van de gemeente Ameland