Samen bouwen aan veerkrachtige jeugd? Challenge accepted!

De aardbevingsproblematiek in Groningen en Noord-Drenthe kan het leven van kinderen en jongeren in het gebied flink ontwrichten. De gevolgen raken hen thuis, op school, in hun buurt of dorp, en in hun vriendschappen. Wat hebben zij, individueel en collectief, nodig om zich beter te voelen?

Impact

Dit is een artikel uit het Hanze Impact Magazine. Meld je gratis aan

Lector Susan Ketner (Academie voor Sociale Studies) en onderzoekers Vera Sas en Chantal van der Sluis (Kenniscentrum NoorderRuimte) deden onderzoek in opdracht van het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) naar ‘de brede aanpak van immateriële schade bij kinderen en jongeren in het aardbevingsgebied’.

• Impact 1: Dankzij dit onderzoek is het aanbod aan psychosociale hulp voor kinderen en jongeren in het aardbevingsgebied in kaart gebracht.
• Impact 2: Inzicht in de gevolgen van aardbevingsproblematiek op kinderen en jongeren: thuis, op school, in hun buurt of dorp, in hun vriendschappen.
• Impact 3: Dit onderzoek zet het herstel en versterking van de jeugd in Groningen op de agenda.
• Impact 4: Samen bouwen aan de mentale gezondheid van de Groningse jeugd.

Betrokkenen

Susan Ketner - lector Integrale Aanpak Kindermishandeling – Lectoraat Jeugd, Educatie en Samenleving, Ria Reis - Emeritus hoogleraar Medische Antropologie, in het bijzonder antropologie in public health en onderzoekers van Kenniscentrum NoorderRuimte: Chantal van der Sluis, Hanneke Pot en Vera Sas.

Partners

Lectoraat Jeugd, Educatie en Samenleving, Kenniscentrum NoorderRuimte, Instituut Mijnbouwschade Groningen.

Wat hebben jongeren in het aardbevingsgebied nodig?

Het Instituut Mijnbouwschade Groningen is er niet alleen om schade aan woningen te herstellen en te vergoeden. Maar geld alleen is niet genoeg. Daarom vergoedt het IMG daarnaast immateriële schade, een soort smartengeld. Ook aan kinderen en jongeren. Verzacht die financiële compensatie het leed, het verdriet, het wantrouwen en de stress? Of is er meer nodig om jongeren te ondersteunen?

Doel van het onderzoek

Het onderzoek van het team had als overkoepelende doelstelling om het aanbod van ondersteuning en interventies voor kinderen en jongeren in het aardbevingsgebied in kaart te brengen en te identificeren hoe dit aanbod verbeterd kan worden, zodat het beter aansluit bij de behoeften van kinderen en jongeren.

De onderzoekers gebruikten een model dat uitgaat van verschillende leefwerelden van kinderen: gezin, school, vrienden, buurt, gezondheid. Uit al die leefwerelden spraken ze met experts en professionals. Ketner: “Denk aan onderzoekers, leerkrachten, aardbevingscoaches, jongerenwerkers en geestelijk verzorgers. Uiteindelijk hebben we dertig mensen gesproken. Mensen die kennis hebben van de problematiek.”

Fundering

De onderzoekers spraken niet met de jongeren zelf. “Die opdracht hadden we niet. Eerst vonden we dat jammer, want het gaat juist over jongeren”, vertelt Ketner. “Gaandeweg kwamen we erachter dat dat in deze fase helemaal niet passend is. Dit gaat over de structuur en het aanbod aan maatregelen en programma’s. We hebben het wel als aanbeveling meegenomen. Zie het zo: dit onderzoek gaat over de fundering, jongeren kunnen zelf straks meepraten over hoe het huis eruit gaat zien. Waar komen de kamers en hoe ziet het behang eruit?”

Kennis gebundeld

Er is al veel kennis over het bestaande aanbod en de wensen en behoeften van jongeren. Ook hebben experts zelf ideeën over wat nodig is om de mentale gezondheid van jongeren in de regio te herstellen. Ketner: “Wij hebben alle kennis opgehaald, gebundeld en aangevuld met inzichten uit vergelijkbaar onderzoek. Er is nu overzicht van wat er is, en dan specifiek op de verschillende leefwerelden. In ons model zagen we dat alle leefwerelden van de kinderen onder druk staan. Dus niet alleen thuis, ouders die stress ervaren, maar ook de woning waar scheuren inzitten, vriendschappen die onder druk staan, gezondheidsproblemen, stress en angst. Allemaal zaken met een negatieve invloed op de mentale gezondheid.”

Zijn sommige kinderen kwetsbaarder?

De onderzoekers vroegen ook aan de respondenten: zijn sommige kinderen kwetsbaarder dan andere kinderen? “Betrokkenen geven aan dat de regio sowieso al kwetsbaar is”, legt Ketner uit. “Groningen staat bovenaan in lijstjes waar je niet bovenaan wilt staan, bijvoorbeeld als het gaat over armoede en gebruik van jeugdzorg. Sommige kinderen zijn ook kwetsbaarder dan andere kinderen, vertelden respondenten. Gezinnen waar meer problemen spelen of kinderen die van zichzelf al kwetsbaar zijn. De aardbevingen komen daar bovenop.”

Krachten bundelen

De onderzoekers ontdekten dat de structuur van het aanbod aan interventies voor kinderen en jongeren niet helder is. Ketner: “Het aanbod is versnipperd, slecht vindbaar, beperkt, kortdurend en er zijn verschillende geldstromen. Eén van onze aanbevelingen is om dat te verbeteren. De hoofdconclusie is dan ook: wil je iets voor de jeugd doen, dan moet je de krachten bundelen. Het is geen heel baanbrekend resultaat want we wisten dit ergens wel, maar het is wel degelijk waardevol. Nu is er bewijslast.”

Eén Masterplan, vijf aanbevelingen

Op 28 maart werd het onderzoek aangeboden aan Susan Top, Gedeputeerde Staten en Henk Nijboer, kwartiermaker van Nij Begun tijdens een minisymposium in het Groninger Forum. Met een zaal vol aardbevingsprofessionals, bestuurders en een handjevol jongeren als kickstart om de krachten te bundelen. De conclusie van het onderzoek leidt tot één overkoepelende aanbeveling: Ontwikkel een overkoepelend, integraal en intersectoraal masterplan voor het psychosociaal welzijn van kinderen en jongeren, waarin goede governance en regie gekoppeld zijn aan participatie.

Uit deze algemene aanbeveling volgen vijf deelaanbevelingen, gericht op de verschillende leefwerelden van kinderen en jongeren:

1. Vergroot de ‘aardbevingsgeletterdheid’ van volwassenen die met kinderen en jongeren werken.
2. Versterk de veerkracht van gezinnen.
3. Versterk de ondersteunende en signalerende rol van scholen.
4. Ontwikkel aanbod op alle niveaus van preventie.
5. Doordenk en herontwerp de structuur van de psychosociale hulpverlening voor kinderen en jongeren in het aardbevingsgebied.

Aardbevingsgeletterdheid

Een van de adviezen van de onderzoekers is om aardbevingsgeletterheid te vergroten bij deskundigen in de jeugdzorg. Met als doel dat deze professionals aarbevingstrauma’s herkennen en ernaar kunnen handelen. Sommigen herkennen die niet omdat ze niet uit Groningen komen, anderen willen of durven er niet naar te vragen omdat ze zelf deze problematiek ervaren.

Het IMG wil meer aandacht voor herstel

Els van Schie is bestuurslid van het IMG en opdrachtgever voor het onderzoek. “Dit onderzoek is hard nodig om het herstel en versterking van de jeugd in Groningen op de agenda te zetten”, aldus Van Schie. “Dat betekent dat partners in het aardbevingsgebied nodig zijn om het onderzoek naar een volgend plan te tillen. Het IMG is er om schade te vergoeden en te herstellen. Daarom vergoeden we ook immateriële schade, een soort smartengeld. Ook aan kinderen en jongeren. Het is een erkenning voor het geleden leed. Geld alleen is niet genoeg. Er moet meer gebeuren dan de erkenning van het leed. Wij willen meer aandacht voor herstel.”

Dat was de aanleiding voor het IMG om de Hanze te vragen om onderzoek te doen. “We wilden in beeld brengen wat er nodig is om de Groningse jeugd te herstellen, versterken en toekomstperspectief te bieden. We hebben niet onderzocht hoe erg het leed is bij jongeren, maar we hebben de onderzoekers gevraagd om alles wat we al weten bij elkaar te brengen. Kinderen en jongeren zijn niet bij dit onderzoek betrokken, maar wat er hierna moet gebeuren daarbij zullen kinderen en jongeren absoluut betrokken worden. Ik hoop dat dit rapport landt in de Sociale Agenda Nij Begun voor versterking en het herstel opgepakt wordt door de bestuurlijke tafel “Sociaal en gezond”. In de regio lopen meerdere initiatieven als input voor de Sociale Agenda. De focus hierbij ligt niet speciaal op kinderen en jongeren. Gerichte aandacht voor deze groep is wel nodig”, concludeert Van Schie.

De jeugd versterken wordt de grootste opdracht voor de Sociale Agenda

Na de parlementaire enquête over de gaswinning kondigde het kabinet met Nij Begun een aanpak voor meerdere jaren aan voor Groningen en Noord-Drenthe. Eén van de onderdelen hiervan is een Sociale Agenda. Dit plan moet antwoord geven op de vraag hoe we sociale samenhang, gezondheid en kansen voor de volgende generatie in Groningen en Noord-Drenthe structureel kunnen verbeteren. Oud PvdA-kamerlid Henk Nijboer is benoemd als kwartiermaker, om samen met inwoners, organisaties en overheden een sociale agenda te ontwikkelen. In het plan wordt ook een voorstel gemaakt voor de verdeling van geld. Er is in totaal 3,5 miljard euro beschikbaar voor de periode van 30 jaar. Het is de bedoeling dat Nijboer het plan eind 2024 oplevert.

Nijboer: “Sinds 6 december ben ik in de regio met alles en iedereen aan het praten. En het valt mij ontzettend tegen hoe het met de jeugd gaat. Het is niet best met de schoolprestaties, uitval en mentale gezondheid. Alles wat zo precies en goed is opgeschreven door de onderzoekers is waar. Met de Sociale Agenda gaan we proberen de intergenerationele problemen die al jaren spelen te doorbreken. Een van de belangrijkste conclusies die we hebben kunnen trekken uit de gesprekken die we hebben gevoerd met bewoners en professionals is: begin bij de jeugd. De jeugd versterken wordt de grootste opdracht voor de Sociale Agenda, dit rapport gaat ons daar bij helpen”, belooft Nijboer.

Toekomst van inwoners

De sociale agenda heeft als doel om in 30 jaar de toekomst van de mensen in Groningen en Noord-Drenthe structureel te verbeteren. De punten die centraal staan, zijn:

• Verbeteren van (mentale) gezondheid.
• Vergroten van de leefbaarheid.
• Kansen voor kinderen, jongeren en de volgende generatie.
• Deelnemen aan werk en verminderen van armoede.

Ben je geïnteresseerd in het rapport?

Download Herstel en versterk de Groninger Jeugd, nu!