CureQ: Meer inzicht in de ziekte van Huntington door data

Over de oorzaak van de ziekte van Huntington is nog weinig bekend, hoewel het een ziekte is die veel impact heeft op de levens van de patiënten en de levens van de familie. Er is geen behandeling die de ziekte stopt en de diagnose wordt meestal pas gesteld als de eerste symptomen zich al voordoen. De behandeling begint dan te laat om de ziekte te remmen.

De betaande behandelingen zijn gericht op het verlichten van symptomen. Deze methode breekt de gemuteerde eiwitten af. Echter kleven hier twee nadelen aan: het is duur én invasief, omdat het ook de 'goede', niet-gemuteerde eiwitten afbreekt.

Ethiek

Een belangrijk aspect van deze studie is ethiek. De ziekte is erfelijk: er is een 50% kans dat een kind van een ouder met Huntington ook het gemuteerde gen heeft. Bovendien zit de mutatie op een dominant gen. Dit betekent dat ieder persoon met de genmutatie ook de ziekte zal krijgen. De gevolgen van de diagnose bij een ouder zijn dus ook groot voor de kinderen.

Dit leidt tot een ethische kwestie bij onderzoek naar de ziekte. Aan de ene kant is het positief als er meer bekend is over de ziekte: de behandeling kan aangepast worden aan het individu en snelle diagnose kan symptomen remmen en verlichten. Aan de andere kant betekent het dat de patiënt eerder moet nadenken over de gevolgen van de ziekte voor hun toekomst. Bovendien staan kinderen van een patiënt ook voor een keuze: wil je weten of je zelf ook de mutatie hebt - en of je later dus de ziekte krijgt - of wil je dit (nog) niet weten, zodat de mogelijke mutatie geen invloed heeft op keuzes in je leven? Dit onderzoeksproject neemt deze ethische problemen mee.

Het doel van dit project is tweeledig. Het ene doel is het ontwikkelen van een nieuwe, patiënt-gerichte behandelmethode. Deze methode richt zich niet op de afbraak van gemuteerde eiwitten, maar op de mechanismen die de kwaliteit van eiwitten controleren. De methode stimuleert dit mechanisme, waardoor de gemuteerde eiwitten gefilterd en afgebroken worden.

Het andere doel is het creëren van cellandschap. Dit is een model waarmee het moment van optreden en het verloop van de ziekte bij individuen beter vastgesteld kan worden. Zo kan een gerichte behandeling opgezet worden die past bij de symptomen en de levensfase van de patiënt.

Het onderzoek van de Hanze richt zich op FAIR datamanagement vanuit het lectoraat Data Science for Life Sciences. Daarnaast wordt onderwijs bij de opleiding Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek ontwikkeld op basis van het onderzoek naar erfelijke hersenziektes.

Het project leidt tot een alternatieve behandeling voor de ziekte van Huntington, die minder duur en invasief is dan huidige behandelmethoden. Deze behandeling richt zich namelijk op het mechanisme achter de productie van eiwitten, waardoor alleen de gemuteerde eiwitten afgebroken worden. Bovendien kan deze behandeling ook toegepast worden bij andere ziektes die veroorzaakt worden door gemuteerde eiwitten.

Daarnaast wordt er meer kennis vergaard over de ziekte om de diagnose eerder te kunnen stellen. Hiervoor wordt een model ontwikkeld, een cellandschap. Hiermee kunnen cellen van patiënten gebruikt worden om een behandeling te ontwikkelen. Dit leidt tot een gerichte behandeling en dit is minder invasief dan het huidige gebruik van dierproeven of kunstmatige modellen op basis van tumorcellen.

De impact van de ziekte van Huntington op de patiënten en hun familieleden is groot door de erfelijkheid van de ziekte. De ziekte uit zich in motorische, cognitieve en gedragsproblemen, die over tijd verergeren. Aangezien er geen behandeling is die de ziekte stopt, voorkomt of remt, zal de ziekte uiteindelijk fataal zijn voor de patiënt. Tegelijkertijd is de aanvangsleeftijd van de ziekte meestal tussen de 30-50 jaar: de leeftijd waarop veel mensen kinderen krijgen of hebben. Dit brengt een extra last mee, voor zowel de patiënten zelf als de nabestaanden. Als er meer zekerheid is over de ziekte – waar dit onderzoek naar streeft – zal het makkelijker zijn voor de patiënten en nabestaanden om de juiste hulp te zoeken en te krijgen.

Ook voor de maatschappij is de impact groot. Vanwege het gebrek aan behandeling en de progressieve achteruitgang, is er een groot verlies aan gezondheidsjaren en arbeidsjaren. Gemiddeld kost de ziekte per patiënt 20.000 euro per jaar, tot 100.000 per jaar in de laatste fase van de ziekte. Daarnaast maken veel onderzoeken op het moment gebruik van dierproeven. Het model dat in dit onderzoek wordt ontwikkeld, vermindert het gebruik van proefdieren.

In dit onderzoeksproject zijn meerdere partners betrokken, zoals UMC's, hogescholen en praktijkdeskundigen. Zo kunnen nieuwe wetenschappelijke inzichten juist vertaald worden naar praktische oplossingen. Daarnaast wordt het onderzoek ook verweven met het onderwijs. Zo krijgen studenten relevante en actuele kennis mee over erfelijke hersenziektes. Deze kennis kunnen ze na het afstuderen direct toepassen in hun werk.