Een soepele overgang

Onderzoeksproject

De overgang van voorschoolse voorzieningen naar regulier basisonderwijs is stressvol voor leerlingen met speciale onderwijsbehoefte, voor hun families en voor leerkrachten. Met het project “Een soepele overgang” beogen we de samenwerking tussen, thuis, school en zorgprofessionals te verbeteren en de stress van onderwijsprofessionals en families van SOB-leerlingen te reduceren waardoor SOB-leerlingen een goede start kunnen met hun schoolloopbaan.

De toename van het aantal leerlingen met speciale onderwijsbehoeften (SOB) in regulier basisonderwijs levert veel stress en onzekerheid op bij onderwijsprofessionals, SOB-leerlingen en hun families. Deze stress en onzekerheid hebben impact op de ontwikkeling van SOB-leerlingen. Met name de overgang van voorschoolse voorzieningen naar regulier basisonderwijs is stressvol. Het is onduidelijk wie de regie neemt, welke zorgprofessionals betrokken zijn en de samenwerking tussen families, SOB-leerlingen en onderwijsprofessionals verloopt stroef.
Onderwijsprofessionals zouden over vaardigheden moeten beschikken om inzicht te krijgen in het veranderende zorgnetwerk van SOB-leerlingen en tevens om families de ondersteuning te kunnen bieden die zij nodig hebben tijdens de overgang naar het reguliere basisonderwijs. Door preventief in te zetten op het coachen van families en SOB-leerlingen die voor het eerst naar de reguliere basisschool gaan, kan veel stress en onzekerheid worden voorkomen, waardoor SOB- leerlingen al vanaf de start van de reguliere basisschool de kans krijgen om zich optimaal te ontwikkelen.
Het doel van het project "Een soepele overgang" is (1) om onderwijsprofessionals te bekwamen als coach zodat zij SOB- leerlingen en hun families goed kunnen begeleiden en bekrachtigen tijdens de overgang naar het reguliere basisonderwijs, en (2) om inzicht te krijgen in het daarmee gepaard gaande veranderende zorgnetwerk.

Care Mapping (CM) en Het Familiegesprek (HFG) zijn instrumenten die kunnen bijdragen aan de vaardigheheden van onderwijsprofessionals voor het in kaart brengen en inzetten van het zorgnetwerk van SOB-leerlingen en om families en SOB-leerlingen te coachen en de ondersteuning te kunnen bieden die zij nodig hebben.

Hoofdvraag:
In hoeverre dragen Care Mapping (CM) en Het Familiegesprek (HFG) bij aan een soepele overgang* voor SOB-leerlingen die voor het eerst naar het reguliere basisonderwijs gaan?

Deelvragen:

In hoeverre leidt het gebruik van CM&HFG tot stressreductie onder onderwijsprofessionals in regulier basisonderwijs en verbetert het hun vaardigheden om SOB-leerlingen en hun families in de overgang naar het reguliere basisonderwijs te ondersteunen?
In hoeverre draagt het gebruik van CM&HFG bij aan stressreductie, zelfmanagement en zelfeffectiviteit van families en SOB-leerlingen tijdens de overgang van SOB-leerlingen naar het reguliere basisonderwijs?

* Een soepele overgang houdt in dat meer SOB-leerlingen succesvol overstappen naar regulier basisonderwijs door:
- verbetering vaardigheden onderwijsprofessionals
- vermindering onzekerheid en stress van onderwijsprofessionals en families en SOB-kinderen
- toename ervaren zelfmanagement en zelfeffectiviteit van families van SOB-kinderen.

Helderheid over veranderingen in zorgnetwerken rondom leerlingen met speciale onderwijsbehoeften op het gebied van gedrag en sociale ontwikkeling tijdens de overgang naar de reguliere basisschool;
Inzicht in effectieve elementen die van belang zijn voor een soepele overgang van leerlingen met SOB naar het reguliere basisonderwijs.
Handvatten om het zorgnetwerk rondom de transitie naar het reguliere basisonderwijs van leerlingen met SOB in kaart te brengen (CM) en dit zorgnetwerk op een juiste manier in te zetten (HFG);
Familiegerichte vaardigheden om in gesprek te gaan met families en hen te bekrachtigen in de begeleiding van hun kinderen met SOB (HFG);
Inzicht in werkzame elementen CM&HFG.

De weg van onderzoek naar de praktijk is in het project "Een soepele overgang" geborgd doordat onderwijsprofessionals van betrokken basisscholen worden getraind in het familiegesprek en in het gebruik van de care map en deze tijdens de duur van het project toepassen. Op basis van de resultaten zal een training voor het familiegesprek en de care map op maat gemaakt worden voor onderwijsprofessionals en zal er een generieke aanpak voor een soepele overgang van leerlingen met SOB naar het reguliere onderwijs worden ontwikkeld.
Na afloop van het onderzoek zal een studieboek worden geschreven over toepassing van de care map en het familiegesprek studenten van de pedagogische academie en worden aangeboden aan een educatieve uitgeverij.