De textielindustrie verduurzamen? Challenge accepted!

Ieder jaar worden zo'n honderd miljard nieuwe kledingstukken geproduceerd. Een derde hiervan wordt zelfs nooit gedragen. De toenemende overconsumptie van kleding heeft grote gevolgen voor mens en milieu: de mode-industrie produceert jaarlijks meer dan 8 procent van de broeikasgassen en 20 procent van het afvalwater in de wereld. Veel van onze afgedankte of ongedragen kleding wordt verbrand of verscheept naar andere continenten waar het in de woestijn verdwijnt. Redenen genoeg om deze schadelijke, lineaire textielindustrie een halt toe te roepen. Binnen de Groningse Textielhub wordt er hard gewerkt aan een verfrissend tegengeluid.

Foto's: Marcel Jurian de Jong

Dit is een artikel uit het Hanze Impact Magazine. Meld je gratis aan

Impact

Impact 1: Met de komst van de Textielhub wordt onderwijs en onderzoek rondom duurzaam textiel mogelijk gemaakt en op innovatieve en interdisciplinaire wijze gebundeld

Impact 2: De Textielhub faciliteert een vruchtbare samenwerking tussen studenten, bedrijven en consumenten met als doel een regionaal en circulair textielsysteem te verkennen en de problematische reststromen in Groningen te verkleinen

Betrokkenen

• Carolijn Slottje – Docent onderzoeker Product Design bij Academie Minerva en coördinator vanuit de Hanze en Academie Minerva bij de Textielhub
• Egbert Dommerholt* – Lector Biobased Business Valorisation aan de Hanze
• Marieke Stuurwold – Programmamanager Circulaire Economie – G-ROND

*Egbert Dommerholt is sinds april 2024 met pensioen. Zijn lectoraat is overgegaan in de naam: Transition towards a Circular Economy, geleid door Niels Faber.

Levenscyclus verlengen

Het bedrijventerrein aan de Energieweg in Groningen is sinds kort een innovatieve werkplaats rijker. Op 18 maart openden de gemeente Groningen, Alfa-college en de Hanze hier samen met andere initiatiefnemers de Textielhub. De hub is een proeffabriek waar studenten, docenten, onderzoekers en lokale bedrijven samen de handen uit de mouwen kunnen steken. Dit doen zij met één doel: om de levenscyclus van textiel te verlengen, te verduurzamen en de keten te sluiten.

Tijdens een rondleiding door de Textielhub vertellen Carolijn Slottje, docent onderzoeker Product Design bij Academie Minerva en Egbert Dommerholt, lector Biobased Business Valorisation aan de Hanze meer over de werkzaamheden, initiatieven en dromen die hier samenkomen. Zij blikken vooruit: “In deze hub hebben wij straks de kennis en kunde om een regionale, circulaire textielindustrie op te zetten.”

Grote verandering begint op kleine schaal

De doelstellingen van de gemeente zijn helder: in 2030 is Groningen volledig afvalvrij. Waar nu 70 procent van ons afval wordt gerecycled, zal straks elk beetje restafval een nieuwe bestemming krijgen. Hiervoor is het noodzakelijk dat een aantal problematische reststromen, waaronder textiel, teruggebracht wordt naar nul.

Egbert Dommerholt licht toe: “Het is van belang dat het hele ecosysteem van de textielindustrie verandert. We moeten af van het lineaire, fast fashion-model en toe naar een volledig circulaire keten. Ik zie de Textielhub als een aanjager om die plannen waar te gaan maken.”

De Textielhub heeft pas net haar deuren geopend maar stroomt nu al over van de ideeën, initiatieven en bedrijvigheid. Op de werkplaats binnen de hub wordt textiel beschikbaar gesteld om te scheiden, analyseren en prepareren voor recycling.

Carolijn Slottje vertelt over deze prille werkzaamheden en de oorsprong van de hub: “De Textielhub is een initiatief van G-ROND, Alfa-college, gemeente Groningen, Groningen Werkt Circulair, de Hanze en Noorderpoort. Al deze partijen hebben dezelfde missie: het verkleinen van de textielhoop en het verkennen van de mogelijkheden om een circulair ecosysteem op te zetten, hier in Groningen. Gezien de shockerende hoeveelheid textielafval in onze regio valt er een hoop te winnen op het gebied van kledingreparatie en recycling.”

Egbert vult aan: “De mogelijkheden zijn eindeloos. Wanneer er hier ook weefmachines komen te staan, kunnen we in de toekomst een compleet doorlopende productielijn realiseren. Door restproducten zorgvuldig te verwerken en van oud katoen nieuw garen te spinnen, creëren we nieuwe, waardevolle producten die we op onze eigen markt kunnen afzetten. Een soort textielfabriek net als vroeger, maar dan met de kennis en kunde van nu.”

Van schoolvoorbeeld naar innovatieve leer- en werkplek

Om de problemen rondom de vervuilende textielindustrie te tackelen, is een continue en interdisciplinaire kennisdeling van groot belang, aldus Egbert. “De Textielhub is een schoolvoorbeeld van een inspirerende samenkomst van ideeën en innovaties vanuit verschillende sectoren en onderwijsdisciplines. Door studenten actief te betrekken, leren ze uit eerste hand over textielafval en hoe ze hier iets waardevols van kunnen maken. Essentiële praktijkervaring om het systeem van binnenuit te kunnen veranderen.”

In de Textielhub zijn meerdere opleidingen van de Hanze, Noorderpoort, Alfa-college en Academie Minerva vertegenwoordigd. Van Sociale Wetenschappen en Toegepaste Psychologie tot aan Engineering en Industrieel Product Ontwerp. Carolijn licht toe: “Binnen de hub komen allerlei disciplines samen. Het is mooi om te zien hoe mbo en hbo hier een plek hebben om samen te werken en van elkaar te leren. Welke achtergrond ook: de neuzen staan allemaal dezelfde kant op.”

Ze vervolgt: “Studenten stappen hier naar binnen en beginnen eerst voorzichtig de baal met afgekeurd textiel te inspecteren. Niet veel later graaien ze door de stapel naar de volgende treasure. Dan beginnen ze de textiel te analyseren, te repareren of te vermaken naar een nieuw bruikbaar product. Gaandeweg sparren ze met elkaar en delen ze ideeën over tweedehandskleding en recycling. Doordat ze zo hands-on bezig zijn, leren ze textiel weer te waarderen.”

Egbert benadrukt het belang van deze herwaardering onder studenten. “Jongeren zijn er aan gewend om voor een paar euro een nieuw shirt te kunnen kopen. Hun gevoel bij het gehele maakproces is verdwenen. De studenten die hier komen, zien met eigen ogen dat het huidige lineaire textielsysteem niet duurzaam en toekomstbestendig is.”

“Een zelfgemaakt kledingstuk of gerecycled product heeft veel meer waarde én een langere levensduur. Deze nieuwe mindset wat betreft de textielindustrie is nodig om het tij te keren. Jongeren zijn immers de consumenten, medewerkers en leiders van de toekomst.”

Andere competenties en vaardigheden

Marieke Stuurwold (G-ROND – Alfa-college) vertelt over de waardevolle rol van het mbo binnen de Textielhub: “Een circulaire textielketen vraagt om andere competenties en vaardigheden van studenten. Daarom zijn we ons onderwijs continu aan het doorontwikkelen. Vanwege de praktijkgerichte aanpak binnen de Textielhub leren onze mbo-studenten weer kennismaken met oude ambachten en uniek vakmanschap. Dit zorgt ervoor dat zij straks een onmisbare bijdrage kunnen leveren aan een circulaire textielindustrie.”

Interdisciplinair onderzoek brengt textielinnovatie tot leven

Naast onderwijs biedt de Textielhub ook grote kansen voor onderzoek. Egbert vertelt: “Een circulair textielsysteem floreert wanneer elk schakeltje in de keten optimaal wordt benut. Duurzaamheid zit ‘m niet alleen in het eindproduct maar juist in de hele route ernaartoe. Daarom is het belangrijk om elk onderdeel van zo’n circulair systeem te optimaliseren en op elkaar aan te laten sluiten: van het winnen van grondstoffen tot een duurzame productie. De Textielhub is de uitgelezen plek voor interdisciplinair onderzoek om deze innovaties vorm te geven.”

Los van het textielafval en de recycling van oude materialen is er in de hub ook ruimte gemaakt voor nieuwe vezels: biobased grondstoffen. Deze plantaardige materialen bieden een duurzaam alternatief voor de milieubelastende, synthetische stoffen die de textielindustrie nu nog domineren.

“De eerste zaadjes voor ons plantaardig onderzoek zijn hier letterlijk en figuurlijk nét geplant,” vertelt Carolijn. “Met deze biobased inspanningen gaan we terug in de tijd toen de textielindustrie nog volledig uit natuurlijke grondstoffen bestond. Daarna explodeerde de katoenindustrie en kwamen er steeds meer man-made alternatieven op de markt, met alle gevolgen van dien. Met ons onderzoek naar vlas en hennep bekijken we hoe deze biologische vezels weer een succesvolle herintrede kunnen maken in de textielindustrie.”

Egbert vervolgt: “Een lokale aanpak is hierin van belang. We focussen op de gewassen die we in ons eigen klimaat kunnen verbouwen om belastende import te vermijden. Het liefst doen we dat aan de hand van regeneratieve landbouw zodat we ons eigen ecosysteem versterken en de kwaliteit van de bodem behouden. Met lokale gewassen zoals vlas en hennep kunnen we vervolgens duurzaam textiel ontwikkelen wat in onze eigen regio kan worden verkocht, gebruikt en uiteindelijk weer gerecycled. Één van de manieren om de keten te sluiten.”

Het bedrijfsleven aan boord

In 2023 werd er vanuit de Nederlandse overheid een uitgebreid voorstel rondom productenverantwoordelijkheid voor textiel ingevoerd. Dit houdt in dat producenten van consumentenkleding verantwoordelijk worden voor de inzameling, recycling, hergebruik en afvalfase van de producten die zij op de markt brengen.

Egbert licht toe: “Er komt van alle kanten wetgeving aan – ook op Europees niveau. De vrijblijvendheid van lineaire kledingproductie verdwijnt. Het creëren van een duurzame en circulaire keten wordt nu ook voor de grote kledingmerken- en producenten van belang. Dat biedt kansen om écht impact te maken.”

Al veel ondernemingen uitten interesse in een samenwerking met de hub. “We zien dat er veel initiatief is om een regionale en circulaire textielketen van de grond te krijgen. Lokale boeren geven aan dat ze gewassen willen produceren en bedrijven melden zich aan om dit verder tot textiel te ontwikkelen. Het begint echt te leven,” vertelt Carolijn.

Egbert vult aan: “Een extra voordeel is dat de gemeente niet alleen de aanjager van dit project is, maar ook de launching customer. Wanneer we hier gerecyclede producten maken, zal de gemeente die vervolgens weer afnemen. Daarmee jaag je de maakindustrie weer aan.”

Ook biedt de hub ruimte voor de ontwikkeling van nieuwe startups. Carolijn: “Er zullen bedrijven ontstaan die nu de missing link in de Textielhub zijn. Er zijn natuurlijk al veel mooie regionale voorbeelden zoals VanHulley en Kleerlijk die gerecyclede producten op de markt brengen. De Textielhub brengt dit soort bedrijven bijeen waaruit nieuwe initiatieven gelanceerd kunnen worden. Dat zorgt voor een succesvolle, regionale inbedding.”

“Daarnaast heeft het ook een grote sociale functie. Het is een plek waar allerlei verschillende soorten mensen samenkomen en werken.” Egbert vervolgt: “Iedereen die hieraan meewerkt heeft echt een drive om verandering teweeg te brengen. Ze willen wat tegen de vervuiling doen. Met de bundeling van kennis, kunde en creativiteit, krijgen we dat ook voor elkaar.”

Een inspiratiebron én voorbeeld voor velen

Carolijn en Egbert verwachten dat de Textielhub een voortrekkersrol kan vervullen. “Dit is een plek waar innovaties tot stand komen. Wanneer de trein echt gaat rijden, kunnen we een voorbeeld zijn voor andere regio’s, landen of industrieën. We creëren hier samen een infrastructuur die met de juiste toepassingen overal uitgerold kan worden”, vertelt Egbert.

Die infrastructuur wordt stukje bij beetje vormgegeven. “Er is geen top-down beleid hier in de Textielhub. We gaan van onderaf kijken wat werkt: met passie en bevlogenheid. Door hier onderzoek naar circulaire businessmodellen te faciliteren, leren we gaandeweg welke positie de hub kan gaan innemen.”

“Er zijn al plannen om het concept rondom deze hub uit te rollen in andere regio’s. Met behulp van kunstmatige intelligentie kun je gemakkelijk stakeholders bij elkaar brengen en soortgelijke projecten van de grond krijgen. Dat is nog een beetje toekomstmuziek, maar wel de impact waartoe deze hub in staat is,” vertelt Egbert enthousiast. “Er wordt straks geroepen: wil je weten hoe het werkt? Dan moet je in Groningen wezen!”

Carolijn vult aan: “In mijn ideale plaatje wordt de Textielhub een inspiratiebron voor studenten om iets aan de textielproblematiek te doen. Dat ze geconfronteerd worden met de reststroom en actief gaan nadenken over de producten en modellen van de toekomst. We kunnen nog een tijdje blijven dweilen zo, maar zij hebben de mogelijkheid om de kraan voorgoed dicht te draaien. De toekomst van textiel is circulair. Ik nodig iedereen uit om hieraan mee te doen: beginnende in de Textielhub.”