Praten over werkstress en sociale veiligheid

Werkstress is een actueel onderwerp, deze maand was er zelfs een nationale week van de werkstress. Drie onderzoekers van de Hanze vertellen over hun onderzoek rondom de brede thema’s: welzijn op werk, werkstress en sociale veiligheid.

Tekst: Iris Baas- Medendorp

Maria Douwes en Leontien Zuidema doen onderzoek naar sociale veiligheid binnen een afdeling van de Hanze. Mareikje Pfenning doet promotieonderzoek over het welzijn van studenten en jong professionals. Mareikje, Leontien en Maria, gebruiken de onderzoeksmethode 'Group Model Building'. Deze methode helpt om complexe vraagstukken, zoals werkstress en sociale veiligheid, te verkennen en betekenis te geven, zodat organisaties gerichte interventies kunnen ontwikkelen om invloed te hebben op het onderwerp.

Welzijn van studenten en jong professionals

Mareikje’s promotieonderzoek richt zich op het welzijn van studenten en jonge professionals gedurende de transitie van studie naar werk, waarbij werkdruk een belangrijke factor blijkt te zijn. Ze onderzoekt hoe onder andere het onderwijs en organisaties kunnen bijdragen aan een soepele overgang naar het werkende leven, om het welzijn van jonge professionals te bevorderen. De aanleiding van haar promotie onderzoek gaat al even terug naar 2017/2018. "Al in 2017/2018, dus nog vóór corona, kwamen de eerste signalen over studentenwelzijn naar voren, zoals burn-outklachten en depressie bij studenten. Dat werd toen onder andere duidelijk door een onderzoek van Windesheim, dat veel aandacht in het nieuws kreeg. Ik zag het zelf ook gebeuren bij mijn eigen studenten. Zo ontstond gaandeweg het idee voor mijn promotieonderzoek."

Ze heeft in haar onderzoek samen met studenten en jong professionals, in kaart gebracht welke factoren hun welzijn beïnvloeden. "Wat opviel bij de studenten, is dat er veel factoren meespelen die hun welzijn beïnvloeden, zowel binnen als buiten hun studie. Deze factoren zijn met elkaar verweven. Docenten spelen bij het bespreekvaar maken hiervan een cruciale rol: hoe toegankelijk zijn ze, kennen ze je, en kun je bij hen terecht als je ergens mee zit? Dit blijkt ontzettend belangrijk. Daarnaast is uitstelgedrag een van de grootste stressfactoren. Voor studenten is het vaak erg moeilijk om uit die vicieuze cirkel te komen."

"We zien bij de jong professionals dat de focus verschuift naar de werkcontext, omdat werk een groot onderdeel van je leven is. Het gaat erom jezelf goed te leren kennen: wat wil ik eigenlijk en waar ben ik goed in? Dat is de grootste uitdaging. Voor jonge professionals speelt de leidinggevende daarin een belangrijke rol. Helpt en ondersteunt die je in de eerste periode van je carrière, en kun je bij iemand terecht met vragen? Het zijn veel bekende dingen die naar voren komen in het onderzoek, maar de kracht zit in de visualisatie en hoe alles samenhangt. Die complexiteit inzichtelijk maken, dat is de toegevoegde waarde. Organisaties kunnen de modellen gebruiken om interventies te ontwikkelen of het gesprek aan te gaan met hun jonge professionals. De deelnemende organisaties hebben ook de uitkomsten van hun eigen trainees en jonge professionals teruggekoppeld gekregen."

Het visualiseren van een complex begrip zoals welzijn en sociale veiligheid

Mareikje, Leontien en Maria hebben dezelfde onderzoeksmethode gebruikt om begrippen zoals welzijn en sociale veiligheid inzichtelijk te maken met hun doelgroep. Group Model Building is een onderzoeksmethode waarbij een groep, onder begeleiding van minimaal twee onderzoekers, gezamenlijk een gesprek aangaat over complexe vraagstukken, zoals welzijn en sociale veiligheid. In dit proces geven de deelnemers samen betekenis aan abstracte concepten, waardoor de onderlinge samenhang van factoren zichtbaar wordt in een model. Door de visualisatie krijgen de deelnemers inzicht in hoe verschillende factoren het welzijn en de sociale veiligheid beïnvloeden en hoe deze samenhangen.

Hoge werkdruk heeft invloed op de sociale veiligheid

Om erachter te komen hoe we op een prettige manier met elkaar blijven samenwerken in een steeds complexere omgeving, waarin verharding toeneemt, is er preventief aandacht gegeven aan sociale veiligheid binnen de Hanze. Volgens Leontien is het onderzoek nuttig voor de Hanze, maar ook erg interessant voor andere organisaties.  

“Sociale veiligheid gaat alle medewerkers aan en hoe mooi is het wanneer dat gezamenlijk positief beïnvloed kan worden? Binnen de meeste grote organisaties worden vertrouwenspersonen aangesteld en gedragsnormen gepresenteerd. Dat is op papier heel mooi, maar hoe ga je daar in de praktijk mee om? Als de regel is: we gaan respectvol met elkaar om, hoe doen we dat en wat is respectvol? Group Model Building geeft handvatten om met elkaar in gesprek te gaan. Deelnemers geven gezamenlijk betekenis aan het begrip sociale veiligheid. Zij geven antwoord op de vragen: wat betekent sociale veiligheid voor ons? En wat voor acties koppelen wij hier persoonlijk aan?”

“Door ervaringen met elkaar te delen, de dialoog aan te gaan, en de samenhang tussen factoren te visualiseren, hoe bijvoorbeeld werkdruk, betrokkenheid en veiligheid elkaar beïnvloeden, ontstaat er meer inzicht in de situatie, bewustwording en begrip,” legt Leontien uit. Deze methode is volgens Mareikje, Maria en Leontien zeer effectief bij complexe vraagstukken waar geen eenduidige oplossingen voor bestaan, zoals het bevorderen van de sociale veiligheid op de werkvloer. 

Brug tussen wetenschap en praktijk

Mareikje benadrukt de kracht van praktijkgericht onderzoek: "Het mooie aan onderzoek vanuit ons lectoraat is dat we de brug slaan tussen wetenschap, praktijk en onderwijs. We kijken continu naar wat organisaties eraan hebben en hoe onze bevindingen daadwerkelijk bijdragen. Studenten zijn tenslotte de werknemers van de toekomst, we bouwen nu aan een sterke start op de arbeidsmarkt, zodat zij gezond, energiek en met motivatie hun werk kunnen doen."

Bewustwording creëren en taboe doorbreken

Mareikje hoopt met haar promotieonderzoek bewustwording te creëren, zowel bij de deelnemers als bij organisaties. Tijdens het onderzoek kreeg ze van deelnemers terug dat ze het waardeerden om zo diepgaand over deze onderwerpen te praten, wat bijdraagt aan het doorbreken van taboes. Daarnaast wil ze inzicht geven aan organisaties over wat er speelt bij jonge professionals in de transitiefase van studie naar werk. Het promotieonderzoek is ook waardevol voor het onderwijs. Met de feedback uit het onderzoek kunnen onderwijsinstellingen studenten beter voorbereiden op de arbeidsmarkt en bijvoorbeeld de ervaren kloof tussen het student zijn en het werkende leven verkleinen.

Maria en Leontien hopen dat het gesprek over sociale veiligheid ook los van papier komt en blijft. “Natuurlijk hebben we regels en vertrouwenspersonen nodig, maar laten we vooral met elkaar het gesprek erover aangaan. Met elkaar het gesprek aangaan is een belangrijke manier om dit samen te borgen.’’