Bewegen helpt, ook vóór de operatie

Is het slim om te werken aan de fitheid van patiënten vóórdat ze een zware operatie moeten ondergaan? Ja, zegt Caspar Mylius, docent-onderzoeker bij het lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing, die op dit onderwerp promoveerde.

Caspar Mylius meet de fysieke gesteldheid van patiënten door hun fitheid te vergelijken met die van gezonde mensen. ‘Iedereen heeft een maximale zuurstofopname. Dat is een maat voor je gezondheid. Een topsporter als Jonas Vingegaard, de winnaar van de laatste twee Rondes van Frankrijk, zit naar verluid op 90-plus. Mannen van zijn leeftijd zitten gemiddeld rond de 45. Voor mijn onderzoek bekeek ik hoe fit de Nederlandse populatie is. Dus hoeveel zuurstof kunnen zij opnemen? We hadden de beschikking over een enorme database van veertien instituten verspreid over Nederland. Kunnen we daarin de zo gezond mogelijkste populatie vinden en die gebruiken om andere groepen mee te vergelijken?’ Mylius antwoord was een duidelijk ja.

Risico op complicaties

Daarna analyseerde Mylius beweeggedrag en prehabilitatie, dat wil zeggen de methoden die je kunt gebruiken om de conditie van patiënten verbeteren vóórdat ze een operatie ondergaan. Het idee is dat daardoor na de ingreep beter en sneller herstellen. ‘We richtten ons op patiënten gaan onderzoeken die grote operaties aan hun lever, alvleesklier of galblaas moeten ondergaan.’ Bij deze patiëntengroep onderzocht Mylius hoeveel zij bewegen. Bij grote operaties als deze is er een verhoogd risico op complicaties als de zuurstofopname tot onder een bepaalde drempel daalt. Wat is het effect van interventies op het beweeggedrag van deze patiënten voor het verloop van de operatie en voor de herstelperiode? ‘Het onderzoek toont aan dat een hoger niveau van lichaamsbeweging vóór de operatie resulteert in een sneller functioneel herstel.’ Ook bleek het mogelijk de mate van fysieke activiteit van deze patiënten te verbeteren tijdens de wachttijd voor de operatie. ‘Dat klinkt als een open deur, maar toch zijn zorgverzekeraars nog niet bereid om prehabilitatie te vergoeden. Het aantonen met meer onderzoek moet hen overtuigen.’
Een ander probleem is dat deze patiëntengroep vaak een leefstijl heeft die heeft bijgedragen aan hun aandoening. Verandering van leefstijl is noodzakelijk, maar een leefstijl verander je niet in vier weken. Zeker niet vanwege de stress die patiënten in zo’n situatie ervaren. ‘Dat was ook één van de redenen van ons onderzoek. Is het überhaupt mogelijk deze patiënten actiever te maken door interventies? Dat dat is gelukt is stap 1.’

Het trainen van de immuunrespons

Als er complicaties ontstaan bij een operatie dan komt dat vaak door een bovenmatige reactie van het immuunsysteem. Het doel is het immuunsysteem als het ware rustiger te krijgen. ‘Een aantal studies suggereren dat er minder complicaties zijn als patiënten met een zeer zwakke gezondheid met een hogere fitheid de operatie ingaan. Dit kan komen door een betere reactie van het immuunsysteem. Maar daar moet nog meer onderzoek naar worden gedaan. De immuunrespons in kaart brengen is van belang. Als je kunt aantonen dat trainen het immuunsysteem beïnvloedt dan kun je er niet omheen. Dan zou je zelfs kunnen zeggen dat je moet trainen voordat je geopereerd kunt worden.’

Data verzamelen met Fysiostudenten

Caspar Mylius is naast onderzoeker ook docent bij de opleiding Fysiotherapie van de Hanze. ‘Studenten zijn de professionals van de toekomst. Die willen we meenemen in onderzoek doen en de ontwikkeling van kennis.’ Binnen de opleiding wordt onderzoek zo opgezet dat studenten in het derde jaar en in de afstudeerfase kunnen deelnemen aan onderzoek. ‘Voor mijn onderzoek zijn drie studenten samen met mij data gaan verzamelen. We werkten samen met het UMCG, Medisch Spectrum Twente in Enschede en met Medisch Centrum Leeuwarden. We gingen met patiënten in gesprek en hebben testen afgenomen. Die data hebben de studenten gebruikt voor hun scriptie.’ Rebekka van der Laan was één van die studenten. Zij wilde graag meewerken aan dit promotieonderzoek en niet een eigen veel kleiner onderzoek doen. ‘We hebben als studenten echt wat kunnen bijdragen en ik merk dat ik er tijdens mijn werk veel aan heb gehad, en nu, tijdens mijn master, nog steeds. Bijvoorbeeld met een kritische blik naar de literatuur kijken en kritisch kijken naar wat je schrijft. En wat vraag ik van mensen, de patiënten en de verpleegkundigen, bijvoorbeeld? Ik heb me daardoor beter kunnen inleven in wat daar gebeurt.’

Hoe bereid je je voor op een marathon?

Preventie krijgt een steeds grotere rol in het onderwijs van de opleiding Fysiotherapie, waar wordt gewerkt met casussen. Een patiënt heeft een bepaalde klacht en dat is de casus waaromheen een theoretisch kader wordt aangeboden waarin praktische vaardigheden aan de orde komen. Mylius: ‘In het kader Chronisch Zieken willen we binnenkort een prehabilitatie-casus aanbieden. Hoe moet je een patiënt voorbereiden op een operatie en wat komt daar allemaal bij kijken? Dat was voorheen nog niet zo en dat proberen we nu in het onderwijs te plaatsen.’
Tijdens de verdediging van Mylius’ proefschrift ontstond er discussie over de meetinstrumenten die hij heeft gebruikt. ‘Het zal niet lang meer duren voordat we een heel scala aan gezondheidsparameters kunnen monitoren. Bedrijven als Apple en Garmin kunnen die van ons inzien. Ik denk dat we ernaartoe gaan dat de behandelaar hierin kan gaan begeleiden. Ik geef studenten vaak het voorbeeld als je een marathon gaat lopen, wat ga je dan doen? Ga je je voorbereiden of ga je achteraf je je wonden likken? Nou, dat vinden ze allemaal heel simpel. Ja, je gaat je voorbereiden. In de sport gaat dat over voeding, over psychische weerbaarheid en over de mate van training. We hebben hier heel veel kennis over in de sport en dat kunnen we toepassen. We kunnen hier veel patiënten mee helpen.’

Caspar Mylius promoveerde onder leiding van prof. dr. C.P. van der Schans en prof. dr. J.M. Klaase op 28 februari 2024 aan de Rijksuniversiteit Groningen op het proefschrift: Physical Fitness & Activity. Reference values and a clinical application in major abdominal surgery.