'Het gaat niet goed met de bij'

Zonder bijen geen gewassen! Driekwart van de groenten en het fruit dat in de supermarkt ligt, hebben wij te danken aan bijen. Maar het gaat niet goed met de bij, hij staat zelfs als bedreigd diersoort op de Rode Lijst van The International Union for Conservation of Nature (IUCN). André de la Rambelje, vierdejaars Biologische en Medische Research, doet onderzoek naar bijensterfte.

André heeft wat met bijen. Tijdens zijn minor Bio-informatica ging hij op zoek naar een onderwerp dat voor hem écht de moeite waard was. Een onderwerp dat verder gaat dan de mens. Iets dat van belang is voor al het leven op aarde. Hij verdiepte zich in bijen en droomt ervan er zijn levenswerk van te maken. Zijn stage deed hij op zijn eigen school, het Instituut voor Life Science & Technology. André: ‘Je realiseert je niet hoe belangrijk bijen zijn. Van elke drie happen die je eet, is er één mogelijk gemaakt door bijen! Over de hele wereld is in 2016 gemeten dat 44 procent van de koloniën verloren zijn gegaan, in 2017 en 2018 was dat nog eens 16,4 procent. Er zijn allerlei oorzaken waarom het niet goed gaat met de bij. De afname van biodiversiteit en monocultuur, het gebruik van pesticiden en klimaatverandering. Wij doen onderzoek naar virussen waar bijen ziek van worden en door sterven. De virussen worden overgebracht door een parasiet, de varroamijt.’

Code kraken

André onderzocht of hij met een nieuwe technologie de genetische code kon kraken van virussen die worden overgebracht door parasieten. ‘Je kunt met het blote oog zien of bijen de symptomen hebben. Dan hebben ze verschrompelde vleugeltjes, het zogeheten Deformed Wing Virus (DWV). Maar er zijn ook bijen waarbij je geen symptomen waarneemt, maar die het virus wel bij zich dragen. Om dat te onderzoeken kan gebruik worden gemaakt van een vrij groot en duur apparaat, de Illumina. Bij mijn onderzoek maakte ik gebruik van de MinION, een vrij nieuw apparaat dat kleiner is dan een mobiele telefoon en veel goedkoper dan de Illumina. De MinION maakt het mogelijk om lange reeksen van RNA te analyseren. RNA is een molecuul dat in virussen voorkomt en dat vergelijkbaar is met het DNA-molecuul bij mensen. Als je het vergelijkt met een puzzel kan de MinION de hele puzzel bekijken terwijl de Illumina stukje voor stukje analyseert. Mijn onderzoek heeft aangetoond dat de kleine en goedkopere MinION prima blijkt te werken bij onderzoek naar bijensterfte.’

Bijen onthoofden

Om onderzoek naar bijen te doen, heb je bijen nodig. André ving een aantal bijen in Anderen, uit bijenkasten van de moeder van een vriend. ‘De bijen gingen mee naar het lab, waar we ze eerst een poosje in de koelkast zetten om ze te verdoven. Ik onthoofde er twee en drukte wat bijenbloed uit de dode bijen. Daaruit kon ik het RNA isoleren. Vijf andere bijen verpulverde ik met behulp van vloeibaar stikstof. Ook hieruit isoleerde ik RNA. Het beste RNA haalde ik uit het bijenbloed. Ook een mooi resultaat waarop verder kan worden gebouwd.’

Leuven

André heeft zijn stageverslag ingeleverd en is vertrokken naar de Universiteit van Leuven, waar hij zijn afstudeeronderzoek gaat doen. ‘Ik ga onderzoek doen naar de genexpressie van bijen die zijn geïnfecteerd. Meer mag ik er niet over zeggen.’