Promotie­onderzoek naar kwaliteit kolfkamers

Moedermelk gaat pas stromen als de moeder ontspannen is. Kun je je wel ontspannen in een invalidentoilet of schoonmaakhok waarvan de deur niet op slot kan? De kwaliteit van kolfkamers is belangrijk voor het combineren van werk en borstvoeding, blijkt uit promotieonderzoek van Sjoukje van Dellen.

Sjoukje van Dellen is docent-onderzoeker bij de bachelor Facility Management. Voor haar proefschrift onderzocht ze ‘hoe de borstvoedende werknemer kan worden ondersteund, zowel voor de terugkeer naar het werk als in de periode erna’. Sjoukje vindt het jammer dat veel moeders eerder stoppen met borstvoeding dan ze zouden willen. ‘Een belangrijke reden daarvoor is dat de combinatie borstvoeding en werken vaak verre van ideaal is. Ik wil daar als moeder en als onderzoeker graag iets aan veranderen.’

Maatschappelijk belang

Maatschappelijk belang Moedermelk bevat alles wat een baby nodig heeft. Het is 'levende melk' die afweerstoffen bevat die een kind beschermen tegen allerlei infecties en het bevat alle voedingsstoffen die een baby nodig heeft om goed te kunnen groeien. De Wereldgezondheidsorganisatie adviseert daarom om kinderen de eerste zes levensmaanden uitsluitend borstvoeding te geven. Na die tijd zou moedermelk onderdeel van kindervoeding moeten zijn totdat kinderen minstens twee jaar oud zijn. ‘Kinderen die borstvoeding krijgen worden in het eerste jaar minder vaak opgenomen in het ziekenhuis, de kans op overlijden is kleiner en de intelligentie hoger’, somt de docent-onderzoeker op. ‘Borstvoeding beschermt moeders tegen borstkanker en eierstokkanker, en het verkleint de kans op een hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Daarbij is het goed voor de mentale gezondheid en de hechting tussen moeder en kind. Borstvoeding verlaagt stress waardoor moeder en kind beter op elkaar reageren. Jaarlijks kunnen er wereldwijd 850.000 kindersterfgevallen worden voorkomen als borstvoeding wordt geoptimaliseerd. Ook zullen er 20.000 minder sterfgevallen door borstkanker te betreuren zijn. Wereldwijd kan borstvoeding bovendien 340 miljard dollar per jaar besparen. Het maatschappelijk belang is dus heel groot.’

Borstvoedingsbegeleidingspakket

Uit Sjoukjes onderzoek blijkt dat in de periode voor terugkeer naar het werk een borstvoedingsbegeleidingspakket een effectieve manier is om moeders te ondersteunen. Dit pakket biedt vrouwen, vanaf de zwangerschap tot tien weken na de geboorte, structurele begeleiding door een lactatiekundige, een deskundige op het gebied van borstvoeding. ‘Moeders die in de eerste paar maanden stoppen doen dat vaak vanwege pijnlijke borsten of omdat ze te weinig melk hebben. Dat zijn vaak problemen die je met een lactatiekundige kunt oplossen. Moeders die het begeleidingspakket ontvingen liepen de eerste zes maanden gemiddeld 66 procent minder risico te stoppen met borstvoeding dan moeders die geen begeleiding ontvingen.’

Schoonmaakhok of bezemkast

De kwaliteit van kolfkamers blijkt na terugkeer op het werk een belangrijke rol te spelen. Sjoukje: ‘Zo’n twee derde van de vrouwen die op het werk kolven doen dat op een plek die niet aan de wettelijke eisen voldoet. Werkgevers kijken niet naar wat kolven op het werk makkelijker kan maken. In de praktijk kolven vrouwen nog te vaak in een leeg kantoor, schoonmaakhok of bezemkast. Een stoel en een tafel is er vaak wel, maar een deur die op slot kan, is slechts in 71 procent van de gevallen aanwezig. Een wasbak maar in de helft van alle kamers. Dingen die belangrijk zijn om te ontspannen zoals sfeerlicht, een radio, planten en tijdschriften zijn nauwelijks aanwezig. Stress blokkeert de toeschietreflex waardoor het kolven heel moeilijk gaat. De melk gaat pas stromen als je ontspannen bent.’

511 kolvende moeders

Om te onderzoeken hoe je een kolfkamer zo goed mogelijk kunt inrichten, ontwikkelde Sjoukje een kolfkamer-kwaliteit-checklist, waarmee je de kwaliteit van kolfkamers objectief kunt vaststellen. ‘Aan de hand van de checklist hebben we een vragenlijst samengesteld die we hebben voorgelegd aan 511 kolvende moeders. Kolfkamerkwaliteit bleek samen te hangen met tevredenheid over de ruimte, ervaren controle over het kolven en waargenomen sociale steun voor het kolven.’

‘Welkom, neem je tijd’

Daarnaast deed Sjoukje experimenteel onderzoek naar kolfkamers. Daaruit bleek dat moeders in een hoge-kwaliteit kolfkamer minder stress, meer controle, en meer welbevinden ervaren dan in een lage-kwaliteit kolfkamer. ‘Daarvoor hebben we een hoge-kwaliteit-kolfkamer ontwikkeld, met bosbehang, zachte kleuren, kussentjes, sfeerlicht en de boodschap: ‘Welkom, neem je tijd’. We hebben moeders twee foto’s laten zien: één van de standaardkolfkamer en één van het mooie alternatief. Moeders voelden zich minder gestrest bij het zien van de mooie kamer, ze dachten positiever over kolven, ervaarden meer sociale steun van collega’s en meer steun van de organisatie.’

In de praktijk

Dan wil je ook weten hoe dat in de praktijk werkt. ‘Een jaar lang hebben we 72 moeders gevolgd in een standaard-kolfkamer, daarna een jaar in een mooie kolfkamer. We vonden dat moeders zich allemaal minder gestrest voelden in de mooie kolfruimte en dat moeders die hoog-sensitief zijn voor hun omgeving bovendien bijna een punt hoger scoorden op hoe gelukkig en tevreden ze met hun leven zijn. Wat betere gezondheid en hogere creativiteit oplevert. Effecten waar organisaties ook iets aan hebben.’

Kolfkamers op de Hanze

Een rondje langs kolfkamers op de Hanze leverde de promovendus wisselende resultaten op. ‘In de BrugsmaBorg op de ZernikeCampus is een prima kolfruimte. Mooi ingericht met wasbak en koelkast. Die in de Van DoorenVeste heeft glazen wanden, waardoor je ondanks kamerschermen toch het gevoel bekruipt dat je in een etalage zit. Ik zou me er niet prettig voelen. Er zijn ook officieuze ruimtes, waar docenten tussen de lessen door even kolven als de afstand naar de kolfkamer te groot om op tijd de volgende les te zijn.’

Tijd inroosteren

Daarnaast benadrukt Sjoukje dat er ook tijd voor kolven moeten worden ingeroosterd. ‘Je hebt recht om een kwart van je werktijd te mogen kolven, maar als dat niet wordt ingeroosterd, moet het even snel tussen de lessen door. Waar je ook maar even privé kunt zitten. Ook je werklast vermindert niet. Omdat jonge moeders vaak nog in een kwetsbare fase van hun carrière zitten, gaan ze niet snel op hun strepen staan.’

Actieve rol HR

Daarom pleit Sjoukje voor een actieve rol van stafbureau Human Resources om zwangere vrouwen en jonge moeders te wijzen op de mogelijkheden van borstvoeding op het werk. ‘Die actieve opstelling van organisaties is heel belangrijk. Ik ga graag met de Hanze in gesprek over wat we kunnen doen.’

Tekst: Loes Vader
Foto: Floor Fortunati, uit de reeks 'Melk in de meterkast