De invloed van ontwerp­principes op patiënten

Het onderzoek is mede gefinancierd uit de Deltapremie gewonnen door lector Facility Management Mark Mobach. De premie is in 2019 aan Mobach uitgereikt om onderzoek naar gezonde gebouwen te stimuleren. Het lectoraat richt zich op de centrale vraag hoe gebouwen zo ontworpen kunnen worden dat het de gezondheid van gebruikers positief beïnvloedt. Postdoctoraal onderzoeker Emma Zijlstra doet met name onderzoek in ziekenhuizen. Voor dit onderzoek richt zij zich op de inrichting van éénpersoonskamers. Hoe kunnen verschillende ontwerpprincipes, sommige al eeuwenoud, bijdragen aan het verminderen van stress bij patiënten in deze kamers?

Er komen in ziekenhuizen steeds meer éénpersoonskamers. Architecten, ontwerpers en ziekenhuizen gebruiken voor de inrichting verschillende ontwerpprincipes. Echter worden er meestal nog beslissingen genomen op basis van intuïtie en ervaringen. Voor dit onderzoek worden de ontwerpprincipes Feng Shui, Gulden Snede en Evidence-Based Design onderzocht en vergeleken met een bestaande éénpersoonskamer in het UMC Groningen (UMCG). Er is nog nooit onderzocht wat deze eeuwenoude principes, Gulden Snede en Feng Shui, doen met stress en de gezondheid van patiënten.

Feng Shui

Bij het ontwerpprincipe Feng Shui, veel toegepast in de oosterse wereld, draait het vooral om energiestromen in een ruimte. Wanneer een kamer volgens de Feng Shui principes is ingericht, bevordert dit de gezondheid, zo is de gedachte. Aandachtspunten bij Feng Shui in ziekenhuizen zijn bijvoorbeeld het gebruik van aardse kleuren, natuurlijke materialen en ronde vormen zodat energiestromen goed door een kamer kunnen vloeien. Negatieve stromen worden vermeden. Concreet voor dit onderzoek betekent dat er bijvoorbeeld geen klok recht voor een patiënt wordt geplaatst, omdat het kan zorgen voor negatieve energie. Uitzicht op natuur zorgt voor positieve energie, rommel of medische apparatuur op de kamer leidt dan juist weer tot negatieve energiestromen.

Wetenschappelijk bewezen

Gulden Snede is meer een mathematisch ontwerpprincipe. Bij Gulden Snede moeten alle rechthoekige vlakken in een kamer voldoen aan een vaste verhouding. Wanneer dit het geval is dan ziet een kamer er aantrekkelijker uit, zo is de gedachte. Bij het ontwerpprincipe Evidence-Based Design wordt gebruik gemaakt van bestaand wetenschappelijk onderzoek. Zo is uit eerder onderzoek al gebleken dat uitzicht op natuur van belang is voor patiënten. Ook een comfortabele stoel in de kamer, zodat een patiënt sneller geneigd is om uit bed te komen, kan mogelijk helpen bij het herstelproces. Daarnaast is de positionering van een bed, met uitzicht op groen en op de deur naar de gang, van belang.  

3D-omgeving

Voor het onderzoek is een éénpersoonskamer in het UMCG getransformeerd naar een identieke 3D-situatie. In samenwerking met landkundig meetbureau Geomaat is gedetailleerd in kaart gebracht hoe de bestaande kamer eruit ziet en zijn de juiste afmetingen bepaald. Vervolgens heeft 3D-artiest Bart van der Zwaag de kamer nagemaakt in een digitale omgeving. Ook van de drie ontwerpprincipes zijn levensechte 3D-situaties ontworpen samen met topexperts Master Dr. Sabine Kullak van de International Feng Shui Association (Singapore) en Ab Rogers Design uit Londen. Via Patiëntenfederatie Nederland is een uitgebreid testpanel samengesteld die willekeurig zijn toegewezen aan één van de vier ontwerpen. De leden van het panel kregen een video van twee minuten en foto’s te zien en een omschrijving te lezen van alle faciliteiten in de kamer. Vervolgens vulden de panelleden een online vragenlijst in over hoe zij de kamer hebben ervaren. Door de uitkomsten van verschillende ontwerpprincipes en de huidige ziekenhuiskamer met elkaar te vergelijken, kan worden bepaald in welke kamer patiënten minder stress ervaren dan in de bestaande éénpersoonskamer in het UMCG.

Meerwaarde

De absolute meerwaarde van dit onderzoek is dat ontwerpers, architecten, beleidsmakers en facility managers van ziekenhuizen op basis van de uitkomsten keuzes kunnen maken in hoe een eenpersoonskamer eruit moet komen te zien. Het unieke van dit project is dat de eeuwenoude principes nu echt zijn onderzocht. Zo wordt duidelijk wat wel en niet werkt.