Hanzelector Johan de Jong over de meerwaarde van samenwerking en het belang van buiten bewegen

Het stimuleren van een actieve en gezonde leefstijl is een van de grootste uitdagingen in Europa, maar ook een behoorlijk complexe opgave.

Het Erasmus+ project Communities of Practice for Healthy Lifestyle (COP4HL) heeft fantastische resultaten behaald op dit terrein. Dr. Johan de Jong, Hanzelector Healthy Lifestyle, Sports and Physical Activity leidt dit Europese project. Zijn werk als lector richt zich met name op het stimuleren van sport en bewegen, een belangrijk onderdeel binnen het strategische Hanze thema, Gezonde Leefstijl & Leefomgeving gekoppeld aan Citizen Science (burgerwetenschap en betrokkenheid) en implementatie.  

Johan, je hebt tijdens het afsluitende congres over dit project een lezing gegeven met als titel Three years of social innovation towards Healthy Lifestyle. Kun je hier meer over vertellen? 

‘Als eerste: we hadden het congres in 2020 specifiek gepland in de week voor Meer Gezonde Jaren omdat het daar natuurlijk onlosmakelijk onderdeel van uitmaakt. Dit congres was de afsluiting van het project COP4HL met een unieke aanpak voor het stimuleren van een Actieve en Gezonde Leefstijl en Leefomgeving gebaseerd op sociale innovatie in vijf Europese landen en met 16 partners. De samenwerking in de gemeente Groningen geldt als 'rich practice' voor Malaga (Spanje), Alcobaça & Cascais (Portugal), Kaunas (Litouwen) en Odense (Denemarken). Het motto was: ‘Think global, act local.’ Ervaringen afkomstig uit de verschillende EU-landen worden benut in de regio en communities. 

Er is veel (wetenschappelijke) kennis is op het gebied van het stimuleren van een actieve en gezonde leefstijl maar het lukt vaak niet om deze kennis in de praktijk en leefomgeving duurzaam te laten landen, rekening houdend met de specifieke context. Dit proces vraagt om een benadering waarbij je veel meer rekening houdt met de lokale context, cultuur, wensen, behoeftes en mogelijkheden op het vlak van een Actieve en Gezonde Leefstijl. Verder is het lerend maken van een dergelijk proces ook van groot belang gebleken en dit kan door zogenaamde communities of practices te ontwikkelen waar burgers, publiek en private partners en onderwijs-onderzoeksinstanties deel van maken. Door op vijf heel verschillende culturen te focussen voeg je nog een extra dimensie en diversiteit toe wat het helemaal interessant maakt voor praktijkgericht onderzoek. Hierbij waren we vooral op zoek naar zogenaamde leidende en gidsende principes die van belang/cruciaal zijn bij het ontwikkelen en verduurzamen van de communities of practice voor een Actieve en Gezonde Leefstijl. Dus geen one-size fits al benadering maar gebruikmaken van de lokale mogelijkheden, inzichten van verschillende COP deelnemers, context, cultuur bij het ontwikkelen van initiatieven op het thema Actieve en Gezonde Leefstijl. 

Een belangrijk onderdeel hiervan was het lokale samenspel tussen bedrijfsleven, overheid, kennisinstellingen én burgers, die samen kijken naar een goede oplossing voor de complexe vraagstukken. Hiermee laat de COP-benadering heel veel parallellen zien met de innovatiewerkplaatsen zoals wij deze als Hanzehogeschool definiëren. Ervaringen en geleerde lessen in COP4HL nemen we mee terug naar onze eigen regio.  

Dat levert heel verrassende resultaten op. Malaga staat Europees gezien bekend om haar uitgebreide outdoorfitness faciliteiten. Een belangrijk verbeterpunt hierbij is dat deze outdoor faciliteiten niet optimaal benut wordt of slechts door een selecte leeftijdsgroep. Tijdens een evaluatiesessie in Malaga met directeuren van diverse betrokken bedrijven betrokken bij outdoorfitness vertelde een van hen dat COP4HL heel veel impact heeft gehad voor zijn bedrijf dat outdoor fitnessapparatuur ontwikkelde.  Waar ze voorheen vooral de ingenieurs de ontwerpen van deze apparatuur lieten bepalen, merkten ze de door samenwerking met studenten en onderzoekers die burgers betrokken in hun projecten dat ze een cruciale fout maakten. Dit Spaanse bedrijf zag via de COP4HL in dat ze burgers aan de voorkant actief moesten betrekken in het ontwerpproces van hun producten. Op basis van deze leerervaring hebben ze direct hun bedrijfsproces veranderd en aangepast. Kortom: studenten leren niet alleen van de professionals en bedrijven maar ook vice versa.  

Het Europapark, de Groningse rich practice, was ook gebaseerd op samenwerking met een aantal partners, waaronder de Gemeente Groningen, Plaza Sportiva en SWECO. Hoe is die samenwerking verlopen en wat zijn de resultaten? 

‘Vanuit de Hanzehogeschool Groningen zijn met name de studenten van de master Healthy Ageing Professional (HAP), studenten van de Minor Da Vinci en docent-onderzoekers ingezet. Daarnaast natuurlijk de bedrijven vanuit het Mediapark en veel geïnteresseerde burgers. Door de vele geïnitieerde oplopen met subgroepen rondom verschillende thema’s rondom Actieve en Gezonde Leefstijl, innovatieweken voor Da Vinci studenten ontstonden allerlei activerende initiatieven vanuit en in de wijk.   

Het Europapark is een beweegvriendelijke, fysieke en sociale omgeving met veel mensen met eigen initiatieven. Die bijvangst waar ik het net over had, gebeurde trouwens ook daar tijdens de Coronacrisis. Toen, in het voorjaar van 2020, veranderde het ritme van dit park van dagelijks +20.000 tijdelijke gebruikers naar 1.200 vaste bewoners. Studenten van het Noorderpoort en het Alfa-college en medewerkers van de Europapark-bedrijven bleven thuis, de lockdown bij onder meer de Leyhoeve (woonlandschap voor 55-plussers met of zonder zorgvraag) zorgde ervoor dat bewoners niet eens een blokje om konden maken. Het Europapark stond even stil.  

Maar kort daarna kreeg het park, die als een groene long door de wijk loopt, een heuse gedaanteverwisseling. Waar het eerst vooral als doorlooproute en een paar bootcampgroepjes werd gebruikt, was er nu sprake van nieuwe actieve gebruikers op het buitenfitnessveldje. En is het park het decor van zonaanbidders, wordt het water volop gebruikt voor bijvoorbeeld stand up paddling en roeiboten. Daarnaast is er ook sprake van meer jeugd op de sportcourt. Eigenlijk kreeg de openbare ruimte een heel nieuw gezicht in het Europapark door Corona. En de burgerinitiatieven gericht op het creatief gebruik maken ontstonden als het ware vanzelf. Kennelijk kan een crisis als Corona ook bijdragen aan sociale innovatie in de wijk en deze als katalysator onbedoeld versnellen.’ 

Uitstekende EU-beoordeling 

Inmiddels heeft de eindrapportage van het COP4HL project plaatsgevonden en heeft het project 95% gescoord waar 100% het maximum was. Uiteraard is dit alleen maar een getal maar waar we vooral trots op mogen zijn. Als consortium en Hanzehogeschool zijn dit uitstekende beoordelingen op het vlak van de relevantie van het project gericht op Actieve en Gezonde Leefstijl, zeker tegen de achtergrond van Covid-19. Excellente/maximale beoordelingen kregen we voor: a) de ‘leidende principes’ voor het ontwikkelen en verduurzamen van COPs; b) de onderwijsmaterialen die we ontwikkeld hebben op dit thema welke nu benut worden in diverse (inter)nationale onderwijsprogramma’s en bij en nascholingen voor professionals; c) de ontwerp week als methode voor sociale innovatie samen met diverse partners; d) de coördinatie van dit driejarige project met een zeer omvangrijk consortium. Via COP4HL hebben we meer dan 650 studenten direct betrokken en meer dan 3000 indirect. Bij aanvang van COP4HL waren zes bedrijven betrokken en dit heeft zich uitgebreid tot 34. We startten met vier gemeentelijke partners en uiteindelijk werden dit er 73. Dit illustreert de impact die het project in EU verband maar ook regionaal heeft gehad op praktijk, onderwijs en onderzoek.  

COP4HL is inmiddels afgerond maar het gedachtengoed wordt volop benut in de huidige en toekomstige innovatiewerkplaatsen en living labs waar we als Hanze bij betrokken zijn. Verder is een nieuw internationaal vervolgproject genaamd SUSWELL (Sustainable Wellbeing) toegekend en inmiddels volop in uitvoering. Hiermee zet de Hanzehogeschool de ingezette weg samen met burgers, publieke, private en onderwijs-onderzoekspartners volop voort met als doel het stimuleren van een Actieve en Gezonde Leefstijl en Omgeving in de EU en de regio: Think Global, Act local! 

Meer informatie over COP4HL

Meer informatie over SUSWELL