Hanze pakt eenzaamheid onder studenten aan

Praten over eenzaamheid doe je niet snel. Je studententijd moet toch de mooiste tijd van je leven zijn? Dat dat niet altijd zo is, tonen Jisca Kuiper en Willem Vos aan. De docent-onderzoekers deden samen met studenten onderzoek naar eenzaamheid onder studenten. Willem Vos: ‘Het speelde altijd al, ook voor corona.’

Voorzichtig begonnen

'In 2019 zijn Jisca Kuiper en ik voorzichtig begonnen met onze studenten vragen te stellen over eenzaamheid', vertelt Willem Vos, onderzoeker van EAST, EenzaamheidsAanpak Studenten. 'We waren geïnteresseerd in de problematiek en wilden daar onderzoek aan koppelen. Met als doel een aanpak voor studenten te ontwikkelen waarmee we eenzaamheid bespreekbaar kunnen maken en verminderen, waardoor studenten zich lekkerder voelen en studievertraging en studie-uitval afnemen. Het voelde als iets contra-intuïtiefs want eenzaamheid en studenten koppel je niet zo snel aan elkaar.'

Corona

De onderzoekers waren vanuit het lectoraat Rehabilitatie een onderzoekopzet aan het optuigen, toen corona uitbrak. Daardoor belandde het onderzoek in een stroomversnelling. De subsidie werd gehonoreerd en in 2020 gingen de onderzoekers van start. 'Vijf studenten die het probleem onderkenden, wilden deelnemen aan een focusgroep over eenzaamheid. Wat bleek, ze hadden er allemaal last van. Of gehad of nog steeds. Het bleek een groter vraagstuk te zijn dan wij in eerste instantie dachten.'
Een jaar later toonde onderzoek van het Trimbosinstituut, het RIVM en de GGD GHOR onder bijna 30.000 studenten aan dat een kleine 80 procent van hen zich enigszins tot ernstig eenzaam voelt (Dopmeijer et al., 2021). 'Het is een fundamenteel probleem. Het speelde altijd al, ook voor corona. Corona was hooguit een versterking van wat al aanwezig was', aldus Willem Vos.

Taboe doorbreken

De onderzoekers ontwikkelden een interventie die het taboe op eenzaamheid onder studenten doorbreekt. Met de focusgroep ontwikkelden ze een prototype. 'Daar is een training uit voortgekomen die we aan collega's op de Hanze hebben aangeboden. Twintig collega's meldden zich aan. Die zijn binnen hun school of academie studenten gaan werven. We hebben voldoende data verzameld, ook door scripties en deelonderzoeken die door studenten zijn uitgevoerd. Daarnaast hebben wij een lesprogramma ontwikkeld om eenzaamheid op een laagdrempelige manier bespreekbaar te maken in de klas.'

Het programma

Het lesprogramma staat op onze website eenzaamheidstudenten.nl. Het is niet alleen toegankelijk voor docenten van de Hanzehogeschool, maar is voor iedereen gratis beschikbaar. 'Het is een twee uur durende les die je idealiter in een mentorklas aan eerstejaars geeft, bijvoorbeeld na de eerste 100 dagen, als ze hun draai een beetje hebben gevonden. De handleiding voor de les, bevat ook een light versie van één uur en het programma kan ook makkelijk worden omgezet worden naar een online versie.'

Geen eenzaam probleem

De studenten die aan EAST meededen, gaven aan dat ze door de gesprekken meer grip kregen op hun (gevoels)leven. 'Ze vonden het fijn om met een docent in alle openheid te kunnen praten over zoiets intiems als gevoelens van eenzaamheid. Dat eenzaamheid geen eenzaam probleem is, wisten we al uit de literatuur. Het staat niet op zichzelf en hangt eigenlijk altijd samen met andere problemen zoals somberheid of angsten. Of met een verminderde motivatie voor school. Verrassend was dat in onze groep niemand die studieproblemen opliep, vertraging had of vakken lieten schieten. Sterker, naar school gaan was een prettige afleiding. Zelfs in de coronatijd had je nog een bepaald contact. Studenten die wij betrokken hebben in ons onderzoek zijn geen slechtere cijfers gaan halen door hun gevoelens van eenzaamheid.'

Waardevol signaal

Het uiten van gevoelens van eenzaamheid ziet Willem als een deel van de oplossing is. 'Het gevoel van eenzaamheid is een waardevol signaal dat je meer contact of verbinding wilt met andere mensen. Tegelijk zien we dat het niet te lang moet duren. Het kantelpunt ligt ongeveer bij een jaar. Als je je een jaar lang verloren en niet verbonden voelt met de wereld om je heen, dan loop je risico op chronische klachten zoals een hoge bloeddruk en een verhoogde kans op diabetes, maar ook op angst- en stemmingsstoornissen en middelengebruik. Er is dus een momentum waarop je iets moet doen met die signalen.'

Moedig en krachtig

'We hebben vaak het idee dat we zwak gevonden worden als we ons kwetsbaar en open opstellen, maar het tegenovergestelde is waar. Kwetsbaarheid tonen wordt juist als iets moedigs en krachtigs gezien. Tegelijkertijd is het impliciet een uitnodiging naar anderen om hun verhaal te delen. Laten we er vooral niet moeilijk over doen dat we het af en toe moeilijk hebben.'

Meer informatie over Eenzaamheids­Aanpak STudenten

Tekst: Loes Vader