Europese partners geïnspireerd door Noord-Nederlandse integratie­aanpak

Hoe kunnen mensen die buiten de EU geboren zijn een plek vinden op de Nederlandse arbeidsmarkt en tegelijkertijd hun kwaliteiten optimaal benutten? En hoe ondersteunen gemeenten en kennisinstellingen hen hierbij? Deze vragen staan centraal tijdens een partnerbezoek aan de regio Noord-Nederland voor het Interreg Europe project MILEstone. Dit project is een samenwerking tussen verschillende Europese landen om duurzame integratie van statushouders op de arbeidsmarkt te bevorderen. Tijdens een driedaagse ‘peer review’, bekijken de MILEstone-partners uit Zweden, Finland en Duitsland hoe lokale overheden dit in de noordelijke regio aanpakken.

Tekst: Annica Doornbos 
Beeld: Iris Baas-Medendorp

Actuele maatschappelijke en economische uitdagingen in Noord-Nederland
Een belangrijk onderdeel van het driedaagse bezoek van de  MILEstone-partners is het verkennen van de leerwerkinitiatieven in de gemeente Het Hogeland, een actieve stakeholder binnen het MILEstone-project. Marije Joling, beleidsmedewerker bij de gemeente, richt zich onder andere op de arbeidsmarkt, werk en re-integratie in de regio. Ze licht toe: “Statushouders blijven na hun inburgering vaak afhankelijk van een bijstandsuitkering omdat het voor hen lastig is om zelfstandig werk te vinden. Tegelijkertijd kampt onze regio met een tekort aan arbeidskrachten. Het project biedt kansen om beide uitdagingen aan te pakken door deze groepen te verbinden met de arbeidsmarkt.”
Ook Arjen Edzes is vanuit de Hanze als lector Regionale Arbeidsmarkt betrokken bij MILEstone. Hij benadrukt: “In de noordelijke regio hebben we te maken met een groot aantal statushouders en asielzoekers, terwijl het in de huidige arbeidsmarkt en het  politieke klimaat een uitdaging is om hen een passende plek op de arbeidsmarkt te bieden. Met dit project streven we ernaar om samen met onze partners waardevolle leerervaringen op te doen en deze toe te passen in onze regio.”

Leren en werken in de zorg
De partners bezochten het WijkLeerbedrijf, een samenwerking tussen Alfa-college, zorginstelling De Hoven en de gemeente Het Hogeland. Hier worden statushouders en anderen via leerwerktrajecten opgeleid voor functies in de ouderenzorg en huishoudelijke hulp. Naast vakgerichte opleidingen volgen deelnemers taallessen en leren ze over werkhouding. Na afronding van de opleiding krijgen de leerlingen een mbo-diploma dat erkend wordt in heel Europa.  Hylke Arends is als docent van het Alfa-college betrokken bij het WijkLeerbedrijf en vertelt: “Iedereen is welkom, ongeacht achtergrond. We kijken welke opleiding en welk niveau het beste past.”

Het verhaal van Lisa
Een inspirerend voorbeeld is Lisa, die op 21-jarige leeftijd vanuit Afrika naar Nederland vluchtte. Zeker het begin was ontzettend moeilijk. Ze was op dat moment alleenstaand, zwanger van een tweeling en kende helemaal niemand. Na verschillende plekken in asielzoekerscentra, krijgt ze uiteindelijk een huis toegewezen in Roodeschool. Dankzij ondersteuning van de gemeente Het Hogeland, waaronder kinderopvang en taallessen, kon zij haar mbo-opleiding afronden. Inmiddels werkt ze als assistent-verpleegkundige en volgt ze een niveau 3-opleiding. Lisa: “Ik heb mij altijd heel welkom gevoeld in Nederland. Er is altijd wel iemand die je wil helpen. De gemeente heeft ontzettend veel voor mij gedaan en nog steeds, maar ook mijn mede-leerlingen, docenten en buren.”

Het verschil maken
Op het Ontwikkelplein in Uithuizen leren deelnemers vaardigheden in hout- en metaalbewerking in het project Noorderhuizen. Hier komen mensen met diverse achtergronden, waaronder statushouders, samen om praktijkervaring op te doen. Jan Jongsma is coach en docent en noemt dat Nederland ontzettend veel mogelijkheden heeft qua opleidingen. Bij het Ontwikkelplein zijn tot nu toe ongeveer 120 statushouders geweest waarvan velen een diploma hebben gehaald. “Dat doet enorm veel met iemands zelfvertrouwen. Dat je je droom kunt waarmaken en kunt worden wat je wil. En voor mijzelf is het ook heel dankbaar werk. Wij kunnen hier echt het verschil maken.”
Soms is iemand hoog opgeleid in het land van hun afkomst. In dat geval werken we samen met het Grotius programma van de Hanze, dat is een voorbereidend traject voor statushouders die willen gaan studeren in het hoger onderwijs.

Uitdagingen
Hoewel bovengenoemde leerwerkinitiatieven succesvol zijn, bestaan er ook uitdagingen. Marije Joling: “Ten eerste is de beheersing van de Nederlandse taal voor veel werkgevers heel belangrijk. Werkgevers verwachten dat medewerkers voldoende Nederlands spreken om instructies, veiligheidsvoorschriften en vragen te begrijpen, en bijvoorbeeld een VCA-certificaat te behalen. Dit kan lastig zijn voor statushouders die nog niet lang Nederlands leren.”
Ten tweede vraagt het tijd en begrip van werkgevers om te wennen aan de culturele verschillen. Hoewel statushouders vaak uitstekende werknemers zijn, is wederzijds begrip essentieel om deze samenwerking succesvol te maken.

Tops, tips en good practices
Aan het einde van het bezoek aan Nederland delen de partners uit Zweden, Finland en Duitsland hun tips en tops over de aanpak van integratie van statushouders op de noordelijke arbeidsmarkt. Ze spreken o.a. hun waardering uit voor de persoonlijke benadering tussen coaches en statushouders, waarbij statushouders langdurig dezelfde coach hebben en niet telkens opnieuw hun verhaal hoeven te doen. Ook zijn ze zeer te spreken over de samenwerking tussen onderwijsinstellingen en stakeholders, zoals de gemeente, die hier zichtbaar goed op elkaar zijn afgestemd.
Daarnaast delen de partners inspirerende voorbeelden uit hun eigen landen. Zo licht de Duitse partner het Integratie Netwerk toe, waarin gemeenten, onderwijsinstellingen en bedrijven samenwerken. Dit netwerk faciliteert laagdrempelig contact en biedt praktische oplossingen voor vragen en uitdagingen rondom integratie. Het blijkt een effectief middel om betrokkenheid en samenwerking te versterken.

Nieuwe inzichten
Programmamanager Adri Mertens benadrukt de waarde van internationale samenwerking: “We zitten op politiek gebied allemaal in sterk veranderende tijden. Door ervaringen en succesfactoren te delen, kunnen we van elkaar leren en nieuwe inzichten opdoen.” Marije Joling is het hiermee eens: “De samenwerking met andere landen helpt ons verder te kijken dan onze eigen aanpak en laat zien hoe het ergens anders gaat.”

Toegevoegde waarde voor de arbeidsmarkt
Adri Mertens ziet dat er tussen de Europese partners veel verschillen zijn in aanpak en aanbod van leerwerkactiviteiten, maar overeenkomsten zijn er ook. “De meeste statushouders willen heel graag werken, maar missen de juiste connecties of kansen, waardoor ze in laagbetaalde banen blijven, ondanks hun potentieel en kwaliteiten. Het probleem ligt in het herkennen en waarderen van hun capaciteiten, zodat ze op de juiste plek in de arbeidsmarkt terechtkomen, waar veel vraag naar personeel is. Hoewel de oplossing nog niet is gevonden, wordt het probleem wel breed erkend.”

Adri Mertens vertelt dat dit ook het uiteindelijke doel is van het project MILEstone: “We willen een goed beleidsadvies geven richting deelnemende gemeenten, zodat de kwaliteiten van statushouders uit non-EU landen beter tot hun recht komen en ze meer van toegevoegde waarde kunnen zijn voor de arbeidsmarkt in onze regio.”

Over MILEstone 
Het Interreg Europe MILEstone project heeft als doel om mensen die buiten de Europese Unie geboren, op een makkelijke en duurzame manier toegang te geven tot de arbeidsmarkt. Aangezien deze personen vaak in banen met een laag inkomen blijven waar ze hun volledige vaardigheden niet kunnen benutten, moeten overheidsinstanties in heel Europa aanvullende maatregelen nemen om beroepsopleiding (een leven lang leren) en de oprichting van bedrijven door niet-EU-onderdanen te bevorderen. Het consortium helpt in een aantal beleidsleeractiviteiten om tot een overheidsbeleid op dit gebied te komen. In het MILEstone-project werkt de Hanze samen met het Alfa-college samen met verschillende partners uit o.a. Zweden, Finland, Duitsland, Griekenland, Italië, Spanje, Slovenië en Polen.