Onderzoeker in de prijzen: Hoe data helpt bij het terugdringen van een overvol elektriciteitsnet

Rosa Kappert heeft tijdens het Nationale HBO Symposium Energie en Circulariteit de prijs voor de beste pitch en poster met de meeste impact gewonnen. Kappert doet binnen ENTRANCE, Centre of Expertise Energy, als senior onderzoeker Energietransitie en Data onderzoek naar netcongestie op bedrijventerreinen. Kappert vertelt meer over het dataplatform Energysense Pro en hoe data helpt bij het terugdringen van een overvol elektriciteitsnet. Terugdringen van netcongestie op bedrijventerreinen? Challenge Accepted!

Tekst: Jan Willem Kerssies

De grenzen van het elektriciteitsnet zijn in zicht. Steeds meer kavels op bedrijventerreinen blijven leeg omdat bedrijven geen aansluiting kunnen krijgen op het overvolle elektriciteitsnet. Netcongestie, een file op het elektriciteitsnet, is inmiddels een veel voorkomend probleem. Als er bij congestie op het elektriciteitsnet extra stroom wordt opgewekt zonder dat er meer stroom wordt afgenomen, dan ontstaan uitval en storingen op het net. Het slimmer benutten van het net kan een oplossing zijn om het probleem netcongestie aan te pakken. Ook gebruik maken van batterijen waar energie in opgeslagen wordt is een mogelijke oplossing.

Inzichten verkrijgen

Data helpt bij het inzichtelijk maken van problemen. Kappert is betrokken bij het dataplatform Energysense Pro. Het platform is voortgekomen uit verschillende onderzoeksprojecten zoals Groningen Stroomt Door en Flexposts. “Het doel van Energysense Pro is om vanuit de verzamelde data oplossingen te bedenken om netcongestie op bedrijventerreinen terug te dringen. Door middel van een bedrijfsbezoek, bedrijfsanalyse en gebiedsanalyse verzamelen we allerlei data. Hier hebben we een duidelijk stappenplan voor opgesteld en mijn pitch op het symposium ging ook over ons stappenplan. We stellen tijdens een bezoek bijvoorbeeld vragen over of er duurzame energie wordt opgewekt en voor welke processen de energie wordt gebruikt. We bekijken of het mogelijk is om vraag en aanbod te verschuiven om de piekbelasting op het net te verminderen. Je ziet bijvoorbeeld dat sommige bedrijven producten de hele dag koelen. We bekijken of de hele dag koelen noodzakelijk is of dat er de mogelijkheid is om bijvoorbeeld op momenten dat er een piekbelasting is op het net de koeling uit te zetten. Samen met de energieprofielen maken we een analyse, brengen we besparingskansen van een bedrijf in kaart en onderzoeken we de koppelkansen met andere bedrijven. Als een bedrijf een warmtevraag heeft zou je dat kunnen koppelen aan een bedrijf met een warmteoverschot. Door voor het hele bedrijventerrein een analyse op te stellen kun je inzichtelijk maken waar er ruimte gecreëerd kan worden op het net. De bedrijven zijn altijd eigenaar van de verzamelde data. Bij het project Groningen Stroomt Door wordt de data gedeeld met de gemeente, maar daar hebben de bedrijven toestemming voor gegeven.”

Groningen Stroomt Door

Groningen Stroomt Door is opgericht om capaciteitsproblemen van het elektriciteitsnetwerk op bedrijventerreinen in en om de stad te beperken. Vanuit dit onderzoeksproject deden Kappert en collega’s onder meer een pilot op bedrijventerrein de Westpoort in Groningen. Tijdens bedrijfsbezoeken verkregen de onderzoekers inzicht in het energieverbruik, flexibiliteit en toekomstplannen. Van alle bedrijven werd een analyse gemaakt om inzicht te krijgen in energieverbruik, besparingskansen en koppelkansen. Daarnaast werd er een gebiedsanalyse gemaakt om te kijken of er opties zijn om ondanks netcongestie uit te breiden en/of te verduurzamen. “De conclusie is dat door middel van duurzame opwekking, noodstroomgenerator op waterstof voor aantal uren per jaar en een batterij je de belasting op het net met helft kunt verminderen. De vrijgekomen ruimte op het net kun je vervolgens gebruiken om nieuwe bedrijven op aan te sluiten of om bestaande bedrijven uit te breiden. Het kan ook helpen om een groepscontract aan te vragen, alleen zitten daar juridisch nog haken en ogen aan. Het is formeel nog niet mogelijk om een groepscontract af te sluiten. Hiervoor is een wetswijziging in de Netcode Elektriciteit nodig wat tot op heden nog niet is gerealiseerd.” Kappert geeft aan dat de uitkomsten van de pilot nog niet doorgevoerd zijn. Daar zijn verschillende redenen voor, geeft ze aan. “Eén is dus dat je nog geen groepscontracten kunt afsluiten. Een andere belangrijke oorzaak is dat de bedrijven die er gevestigd zijn op dit moment zelf nog geen probleem ervaren. De gemeente zit wel met lege kavels die niet verder gevuld kunnen worden. Wie is hier dan de probleemhouder en hoe kun je dit dan oplossen?”

Energiehubs zijn lokale samenwerkingen tussen bedrijven waarin vraag en aanbod van energie op elkaar wordt afgestemd. Vanuit het dataplatform Energysense Pro is samen met het lectoraat Digitale Transformatie een platform ontwikkeld waar data eenvoudig kan worden uitgelezen. “Een dergelijk platform biedt veel potentie. Je verkrijgt inzicht in de energiehuishouding op bedrijventerreinen en dat is een eerste stap voor het oplossen van het probleem netcongestie. In de praktijk zie je dat het aansluiten van huishoudens op het net voorrang heeft. Dat gaat ten koste van bedrijventerreinen. Deze gebieden blijven nu vaak leeg of bestaande bedrijven krijgen niet de ruimte om uit te breiden. Aan de hand van data worden problemen inzichtelijk gemaakt en kun je oplossingsrichtingen bepalen.”

‘Groot inzicht’

Voor haar poster met de titel Stappenplan industriële Energy Hubs ontving Kappert tijdens het Nationale HBO Symposium Energie en Circulariteit lof van de jury. “De jury heeft met veel genoegen en plezier de poster van Rosa Kappert over de ontwikkeling van een stappenplan voor industriële energiehubs bekeken. Een heldere en goed te begrijpen poster. De presentatie werd met veel enthousiasme gegeven en weerspiegelde een groot overzicht en inzicht in de materie van dit project. De beschikbaarheid en de doorgaande verzameling van data is enorm belang ook voor toekomstige verbeteringen in de energiehuishouding van de bedrijfsterreinen”, staat geschreven in het juryrapport.

Lees ook: Het probleem netcongestie: 'Beleidsmakers hadden zich wel wat eerder achter de oren mogen krabben'

Challenge Accepted 

De grote uitdagingen van onze tijd wachten niet. We moeten nú in actie komen voor een leefbare wereld en een duurzame toekomst. En in het Noorden kan dat ook. Onze regio barst van de mogelijkheden: een sterk mkb als motor van een krachtige economie, innovatie startups, en een sterk kennisnetwerk. De Hanze verbindt, ondersteunt en jaagt positieve verandering aan. Wij zijn er voor iedereen die wil leren en van betekenis wil zijn voor de wereld om zich heen. Ga jij met ons de uitdaging aan? #challengeaccepted