Gezondheid en welzijn

Wetenschappelijk gezien is bekend dat de gebouwde omgeving kan bijdragen aan gezondheid en welzijn. Zo hebben de juiste voorzieningen op het gebied van het binnenklimaat, daglicht en kunstlicht, geluid en akoestiek, natuur en tuinen, kunst, interieur en vormgeving, wayfinding en uitzicht een positieve invloed: op het herstel van patiënten, de kwaliteit van leven van bewoners en de prestaties van zorgverleners. Als Kenniscentrum NoorderRuimte willen wij een kernspeler zijn bij projecten op het terrein van evidence-based design en healing environments.

Veel organisaties lijken zich nog niet bewust van de latente voordelen van deze innovaties en de veelheid aan mogelijkheden om ze in de praktijk toe te passen. Als Kenniscentrum NoorderRuimte willen wij een kernspeler zijn bij projecten op het terrein van 'evidence-based design' en 'healing environments', zoals het Groninger project 'healthy cities'. Deze laatste twee ontwikkelingen zijn nauw verbonden met de strategische thema's 'energie' en 'healthy ageing' van de Hanzehogeschool Groningen, met een focus op de gebouwde omgeving.

Verdieping thema gezondheid & welzijn
Om beter te kunnen begrijpen wat het Kenniscentrum NoorderRuimte precies doet, werken we het thema gezondheid & welzijn verder voor jullie uit in onderstaande uitleg. 

De gebouwde omgeving kan een positieve invloed hebben op het herstel van mensen. Het kan angst, stress, pijn en depressie reduceren. Dit in tegenstelling tot het sickbuildingsyndroom waarin gebruikers bijvoorbeeld klagen over hoofdpijn, vermoeidheid en irritatie (ogen, neus, keel). Daarmee kan de gebouwde omgeving de gezondheid en het welzijn van mensen bevorderen, maar het kan ook een negatieve invloed hebben. Voor het thema gezondheid en welzijn (ook wel: gezonde gebouwen of gezonde werkomgeving) zijn wij zowel op zoek naar de eigenschappen van de gebouwde omgeving (gebouw, inrichting, techniek, omgeving) die bepalend zijn bij een positieve invloed op de mens als naar het verwijderen van eigenschappen met een negatieve invloed (onder andere healing environments, evidence-based design, biophilic design). Met die kennis willen wij het bewustzijn bij ontwerpers, beslissers en gebruikers vergoten om de gezondheid en het welzijn van gebruikers van gebouwen te vergroten. Dat doen we op drie terreinen: a) cure, b) care en c) organisaties (buiten de zorg).

Cure

Ten eerste richt ons kenniscentrum zich op het ontwerp voor zorginstellingen met een kort verblijf van patiënten waarbij herstel centraal staat, zoals een ziekenhuis. De gebouwde omgeving kan angst, stress, pijn, depressie en delirium beïnvloeden. Ontwerpers wordt bijvoorbeeld geadviseerd om aandacht te hebben voor de voordelen van eenpersoonskamers (rustiger, minder infecties), stilte (rustiger, sneller herstel), afleiding zoals uitzicht op kunst en natuur (stressreductie), efficiëntere 'wayfinding' (stressreductie), betere ventilatie (gezonder binnenmilieu, minder infecties), betere verlichting (minder valincidenten), efficiëntere routing (afname vermoeidheid werknemers). Bovendien moet de architectuur de zorgverlening ondersteunen. Het gebouw moet efficiënt zijn: het werk zodanig ondersteunen dat het met de minste inspanning en kosten uitgevoerd kan worden. Het gebouw moet ook veerkrachtig zijn: flexibel genoeg om toekomstige veranderingen in de ziekenhuisorganisatie op te vangen zonder nadelige gevolgen voor het functioneren van het personeel. In dit perspectief kan de gebouwde omgeving actief worden gebruikt voor patiëntherstel, daarmee samenhangende tevredenheid en de zorgverlening.

Care

Ten tweede richt NoorderRuimte zich op het ontwerp voor zorginstellingen met een lang verblijf van patiënten (als bewoners), zoals woningen voor gehandicapten, ouderen en verpleeghuizen. In toenemende mate worden deze gebouwen gemengd met gewone woningen en in wijken. Naarmate meer mensen ouder worden zullen ze afhankelijk zijn van een mix van bestaande zorginstellingen bijvoorbeeld ziekenhuizen, huisartsen, apotheken, nieuwe commerciële initiatieven onder meer verpleeghuizen, privéklinieken, aanbieders van huishoudelijke diensten en hun eigen sociale netwerk. In wezen zullen mensen meer zelfredzaam moeten worden. Dat heeft ook forse invloed op het (her)ontwerp van de gebouwde omgeving. Omdat mensen langer in hun eigen huis blijven wonen zullen de behoeften in de tijd wijzigen: andere inrichting, andere diensten (gebouwgebonden, huishoudelijk) naarmate de leeftijd vordert (levensloopbestendig wonen, 'independent living'). Verder hebben we belangstelling voor de gebouwde omgeving van andere zorgverleners, zoals gezondheidscentra, eerstelijnszorg en palliatieve zorg.

Dergelijke bouwkundige (her)ontwerpen zullen ook de gemeenschapszin in wijken en regio's moeten stimuleren. Daarmee kan eenzaamheid, van bijvoorbeeld ouderen of andere kwetsbare gebruikers, worden voorkomen. Verder zal de afname van de vraag naar gebouwcomplexen met bejaardenhuizen en/of verpleeg- en verzorgingstehuizen leiden tot meer leegstand. Wettelijke veranderingen (bijvoorbeeld de scheiding van wonen en zorg) versterken deze ontwikkelingen. In dit perspectief zal de interactie tussen de gebruikers enerzijds en de nieuwe opkomende samenwerkingsverbanden anderzijds nieuwe eisen aan de gebouwde omgeving stellen.

Organisaties (buiten de zorg)

Tot slot richt ons kenniscentrum zich ook op het stimuleren van de gezondheid en het welzijn van de gebouwde omgeving in organisaties die niet (noodzakelijkerwijs) in de zorg actief zijn. In deze context, willen we bijvoorbeeld de werkplek beoordelen, de (gepercipieerde) gezondheid en het welzijn van de werknemers bepalen en voorstellen doen voor (her) ontwerp van de gebouwde omgeving om gezondere werkplekken en arbeidskrachten te creëren. Veranderingen in het gebouw kunnen immers een positieve invloed uitoefenen op werknemers of een negatieve invloed wegnemen.

Deze benadering wordt ook gebruikt in de context van onderwijs, gevangenissen en openbare ruimte. Bijvoorbeeld in het (her) ontwerp van een basisschool zonder hekken die een open systeem met de lokale gemeenschap creëren. Een veilig schoolplein waardoor kinderen ook na schooltijd kunnen spelen. En waarbij ouders betrokken worden bij activiteiten en die vrij toegankelijk zijn voor lokale initiatieven voor alle leeftijden. Een dergelijke aanpak stimuleert het welzijn van bewoners. Dus in dit subthema zijn wij op zoek naar eigenschappen in de gebouwde omgeving die een positieve invloed hebben op de gezondheid en het welzijn van mensen in organisaties die niet (noodzakelijkerwijs) in de zorg actief zijn, hetzij door het ontwerpen van nieuwe gezondere ruimtelijke eigenschappen of door het wegnemen van ongezonde.