Je doet het met elkaar

In de Innovatiewerkplaats (IWP) Gezond leven voor mensen met een verstandelijke beperking komt heel veel samen. Met participatie en gezondheid als kern. ‘We onderzoeken vragen vanuit de praktijk’, vertelt lector Aly Waninge. ‘Alles wat we met onderzoek ontdekken, krijgt een inbedding in onderwijs en het werkveld. Projecten met praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek volgen elkaar op. Zo maken we steeds een logische volgende stap en komen we wat betreft de opeenvolgende onderwerpen meer en meer tot de kern. Al die kennis samen, draagt bij aan nieuwe ontwikkelingen en heeft impact op het onderwijs en de beroepspraktijk.’ Docent-onderzoeker Dinette van Timmeren vult aan: ‘Zie het als een lemniscaat. Het een heeft invloed op het ander en dat gaat maar door. Dat is zo mooi. Zo breiden we onze IWP steeds meer uit.’

Aly en Dinette zijn de gezamenlijke trekkers van de IWP. Ze leerden elkaar 10 jaar geleden kennen bij Koninklijke Visio, een expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen dat ondersteuning biedt met onderzoek, advies en begeleiding. Aly werkte er als fysiotherapeut bij mensen met visuele en ernstige verstandelijke beperkingen. Dinette werd er onderzoeksbegeleider van drie studenten verpleegkunde. ‘We ontdekten bij elkaar een passie om mensen met ernstige meervoudige problemen zo optimaal mogelijk te ondersteunen’, legt ze uit. ‘Toen zag ik ook het nut om te promoveren, om zo kennis verder te brengen.’ In 2019 is Dinette gepromoveerd met haar proefschrift 'Lichamelijke gezondheid bij volwassenen met (zeer) ernstige verstandelijke en motorische beperkingen'. ‘Het promotieonderzoek van Dinette gaf ons een fundament om op door te bouwen’, vertelt Aly. ‘Nog steeds verwijzen veel mensen naar haar onderzoeksartikelen.’

Ze begonnen klein. Ieder met een eigen IWP. Aly op het gebied van onderzoek en Dinette op het terrein van onderwijs. Hun netwerk groeide steeds verder uit en vorig jaar voegden ze de twee IWP’s samen tot de uitgebreide IWP Gezond leven van mensen met een verstandelijke beperking.

Unieke minor

Een belangrijk onderdeel van de IWP, is de unieke minor Versterken van Healthy Ageing bij mensen met een verstandelijke beperking. Deze opleiding is samen met de beroepspraktijk en het mbo-, hbo- en wo-onderwijs ontwikkeld, en heeft voortdurend een sterke verbinding met het werkveld. De deelnemersgroep is heel gevarieerd. Zo zijn er studenten met een achtergrond in fysiotherapie, voeding, diëtetiek, orthopedagogiek en verpleegkunde. Studenten met veel, weinig of geen ervaring. Uniek is de gemengde deelname van studenten van het Alfa-college, Hanzehogeschool en de Rijksuniversiteit Groningen.

‘We denken niet in hoger en lager”, zegt Dinette. ‘Juist het verschil in kennis en ervaring werkt zo goed. Iedereen is gelijkwaardig en leert vanuit zijn of haar eigen perspectief en leerbehoefte.’
‘Ik vind dat heel logisch, maar het opzetten van de minor was daardoor niet makkelijk.’ Er waren de nodige organisatorische hobbels en financiële obstakels. ‘Toch vond ik dat niet problematisch’, legt Dinette uit. ‘Het bracht ook veel nieuwe mogelijkheden en samenwerkingen. De minor draait sinds 2021 en ik ben er erg trots op dat het is gelukt.’ Ook groeit de minor organisch verder. ‘Zo is er nog geen samenwerking met geneeskunde, dus daar zijn we nu mee bezig.’

Multidisciplinaire samenwerking

De minor bereidt de interprofessioneel opgeleide professionals zo goed mogelijk voor op de praktijk. De cliënt staat centraal, die moet de best mogelijke kwaliteit van leven krijgen. ‘Daarvoor moet je elke mogelijkheid benutten. De kunst is om de stem van de cliënt zelf te laten horen’, aldus Dinette.
‘In het onderwijs leert iedere student zijn of haar eigen behandelplan te maken. Daardoor heeft een cliënt allemaal verschillende plannen. Niet handig. In deze minor leren studenten gezamenlijke doelen en acties op te stellen. Interprofessionele samenwerking is voor de praktijk heel belangrijk.’
Dat beaamt studente Sylvia Aardema die de minor heeft gevolgd. ‘De beste zorg lever je met elkaar. Deze studenten krijgen het dat nu al mee voor hun toekomstige werk.’ Sylvia werkt als verpleegkundige bij een kinderdagcentrum van zorginstelling Alliade. Daarnaast studeert ze hbo-verpleegkunde in deeltijd. ‘Deze minor heb ik gekozen vanwege de multidisciplinariteit. Met mijn ervaring maak ik anderen wegwijs en zelf leer ik ook weer. Bij het kinderdagcentrum werk ik al multidisciplinair. Een voorrecht. Voor mij is het dus al normaal. Hier bij de opleiding hbo-verpleegkunde zoek ik de verdieping.’

Obstipatie

Als vervolg op haar minor gaat Sylvia een afstudeeronderzoek doen binnen de IWP. Dinette en Aly begeleiden haar vanuit de IWP. Het wordt een dossieronderzoek naar individuele risicofactoren van obstipatie. ‘Ik haak aan bij een lopend onderzoek van mijn werkgever Alliade.’ Aly voegt toe: ‘Sylvia zag direct hoe belangrijk onderzoek naar obstipatie is voor de praktijk. Terecht, want obstipatie komt bij mensen met een verstandelijke beperking ontzettend veel voor. Alliade is al sinds 2013 één van onze samenwerkingspartners en heeft zelf een afdeling praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek. Daarmee hebben ze praktijkinzicht en weten ze welke onderzoekslijnen voor hun organisatie belangrijk zijn.’

Het onderzoeksvoorstel van Sylvia is klaar. ‘Ik heb vanuit de opleiding veel steun ervaren’, zegt Sylvia. ‘Het belang van de werkgever verschilt soms met dat van mij als student en als werknemer. De werkgever wilde graag dossieronderzoek. Dat vond ik eerst moeilijk, maar nu ben ik het daarmee eens. Ik kreeg veel informatie van Dinette en Aly, waardoor ik het nut snapte. En ik heb goed kunnen aangegeven dat ze vanuit het werk wel iets kunnen willen, maar dat ik hier ook gemotiveerd voor moet zijn. Daar stonden ze gelukkig steeds meer voor open. Dinette en Aly vroegen: wat wil jij? Daarmee zetten ze mij in mijn kracht.’ Aly vult aan: ‘Soms was het voor Sylvia even wennen. Wij hielpen haar om het onderzoeksvoorstel zo te formuleren dat het bijdraagt aan onderwijs, onderzoek én praktijk. We halen de vraag op uit de praktijk en leggen de verbinding, zo is er een gezamenlijk belang.’

Doorlopend is dit de werkwijze. ‘We kijken naar de doelgroep, wat het de student moet opleveren, wat het voor de beroepspraktijk betekent en hoe het voor onderzoek interessant is’, zegt Aly. ‘Vanuit onderzoek bekijken we waar we staan en waar nog kennis op is te ontwikkelen. Vanuit het onderwijs zoeken we een passende opdracht. En voor de beroepspraktijk moet de scriptie direct kennis opleveren. Dat is zo mooi, je doet het met elkaar.’

LEEV!

Een lopend vierjarig project met praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek binnen de IWP is LEEV! Hierin werken organisaties aan een effectieve leefstijlondersteuning voor mensen met een beperking. Eén ervan is zorginstelling Cosis. Sinds september vorig jaar zijn onderzoekscoördinator en senior adviseur Rianne Steenbergen, promovendus-onderzoeker Kirsten Lamberts en ervaringsdeskundigen Melissa en Patricia met hun coach Annegreet van ’t Hul, samen met andere betrokkenen, bezig met LEEV! ‘We willen dat een gezonde leefstijl voor mensen met een beperking vanzelfsprekend wordt. Dus gewoon, gemakkelijk, leuk en lekker.’ 
‘Met Kirsten als promovendus-onderzoeker, profiteren we meteen van de resultaten in de praktijk’, vertelt Rianne. ‘Ook mensen uit de organisatie en ervaringsdeskundigen denken mee. Daarmee is het echt een praktijkonderzoek.’ ‘Ik vind het leuk om zelf gezondere keuzes te maken. En om met mijn bevindingen anderen te enthousiasmeren dat ook te doen’, zegt Melissa. ‘Samen voor gezondere keuzes gaan, ieder op zijn of haar eigen niveau en passend bij de persoon. Dát is het doel.’ Melissa heeft een chronische ziekte. Sinds ze stopte met haar medicatie, heeft ze weer energie om te sporten. ‘Daardoor ben ik 40 kilo afgevallen. Als ik foto’s van vroeger laat zien, denken mensen dat het mijn tweelingzus is’, lacht ze. ‘Je moet iets met je eigen liefhebberijen doen. Vroeger deed ik al aan fitness en atletiek. Dus dat heb ik weer opgepakt. Rust is voor mij ook belangrijk. Ontspannen een serie kijken op de bank, hoort er daarom ook bij. Dat evenwicht ontdek ik zelf.’

‘Met LEEV! ondersteunen we teams en cliënten bij het stellen van haalbare doelen die passen bij de plek en persoon. En die energie geven, zegt Rianne. ‘Doel is het vergroten van de kwaliteit van leven en participatie’, vult Kirsten aan. Daarom onderzoeken ze ook de toegankelijkheid van leefstijlondersteuning in de regio. ‘Zo maak ik een overzicht van alle sportaanbieders en ondersteuningsmogelijkheden’, vertelt Annegreet. ‘Een belangrijk punt is de mate van afhankelijkheid’, zegt Kirsten. ‘Van begeleiders en familie, maar ook van een afnemend aantal vrijwilligers en budget, zoals de eigen vervoersbijdrage en het boodschappenbudget. Daarom bekijken we ook waarin organisaties kunnen investeren zodat mensen met een verstandelijke beperking wel mee kunnen blijven doen.’

Keuzetool

Met elkaar leveren wij vanuit Cosis een bijdrage aan de ontwikkeling van een keuzetool waarmee de cliënt en de professional de juiste leefstijlondersteuning kunnen kiezen. ‘Daarom bouwen we dit eerste jaar aan het plan met voorwaarden om gezonde leefstijlondersteuning mogelijk te maken. Dat biedt een stevig fundament om vanuit de keuzetool alle keuzemogelijkheden op te bouwen’, legt Kirsten uit. De meeste informatie hiervoor komt van de cliënten, die graag over hun persoonlijke ervaring met bewegen en voeding vertellen. ‘Hun medewerking is geweldig. Al die kennis uit de praktijk bundelen we met de input van zorgprofessionals en familie’. Om de leefstijldoelen en voorwaarden boven water te krijgen, gebruikten ze vragenlijsten die zijn ontwikkeld binnen eerder onderzoek. Ook maakten studenten en ervaringsdeskundigen nieuwe vragenlijsten. ‘De bewoners van een locatie hebben alle vragen beoordeeld. Ze vonden het duidelijk’, vertelt Patricia over haar vragenlijst. ‘Door mijn chronische ziekte kan ik pas sinds dit jaar actief meedoen. Voorheen kon ik niet eten. Nu dat eindelijk wel kan, vind ik het te lekker om met gezond eten in relatie tot mijn gewicht bezig te zijn. Daarom kies ik voor activiteiten. Ik heb een paard, dat kan ik niet berijden. Maar nu heb ik ontdekt dat ik kan hardlopen met mijn paard. Een gezonde leefstijl moet leuk en makkelijk vol te houden zijn. Het paard is ook tevreden want de oortjes wijzen naar voren.'