Hoe praat je met jongeren over hun drugsgebruik?

‘Onze hoofdvraag was, hoe zorgen we dat jongeren zich bewust worden van de gevolgen van het gebruik van synthetische drugs?’ zegt Lisa Cazemier. Zij was een van een groepje van in totaal tien tweedejaars studenten van de opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening die High Hanze organiseerde op 13 juni 2023. ‘We begonnen met sparren over wat het beste zou zijn voor de dag,’ vertelt ze. ‘We hebben samen gekeken naar welke middelen we konden inzetten om te zorgen dat de dag zo succesvol mogelijk zou zijn. Waar zouden leeftijdsgenoten op af komen? Wat is leuk om te doen qua activiteiten? Als groep hebben we allerlei opties bedacht en toen bepaald wat naar ons idee het allerleukste zou uitpakken.’ Er lag al een idee van studenten die er vorig jaar mee bezig waren geweest, maar dat was nog niet helemaal uitgewerkt. Lisa: ‘Wij kregen de opdracht er verder mee aan de slag te gaan en er een beroepsproduct van te maken. Dat werd de High Hanzedag. Allereerst vroegen we ons af wat synthetische drugs eigenlijk zijn. Daarvoor gingen we in gesprek met experts, onder andere met onderzoekers van de Hanze, een politieagente, een officier van justitie en mensen in onze eigen omgeving. We kwamen erachter dat synthetische drugs worden gemaakt in een lab, dit bijvoorbeeld in tegenstelling tot cannabis, wat op een natuurlijke manier groeit en waar niet veel bewerkingen voor nodig zijn.’

Focus op milieu, gezondheid en criminaliteit

Synthetische drugs als XTC, speed of GHB worden in een lab gemaakt en er worden veel chemicaliën aan toegevoegd. En dat heeft gevolgen, bijvoorbeeld voor het milieu, al geldt dat natuurlijk ook voor cannabis. Zo zit het rioolwater in Groningen vol coke-en cannabisresten. Op het gebied van blowen is Groningen de twijfelachtige kampioen, want nergens in Nederland worden zóveel resten van cannabis in het riool gevonden als hier. En naast de gevolgen voor het milieu, zijn die er ook voor de gezondheid van de mensen die het gebruiken. Lisa: ‘Om deze reden kozen we drie aspecten uit waar we ons in project op wilden richten, namelijk milieu, gezondheid en criminaliteit. Niet iedereen is zich ervan bewust op welke manier die dingen een rol spelen bij de productie van synthetische drugs. In het criminele circuit is het bijvoorbeeld zo dat de ‘loopjongens’ het steeds normaler vinden dat ze te maken krijgen met liquidaties en geweld. En het is voor ons allemaal goed om daar ook bij stil te staan.’

Emma maakt het moment

Maar hoe zorg je ervoor dat jongeren daar met experts en met elkaar over in gesprek gaan? Hoe breng je een gesprek over drugs op gang zonder veroordelend te zijn en mensen te vertellen wat ze wel en niet moeten doen? ‘We wisten dat we voor High Hanze niet alleen experts en de politie aan het woord wilden laten,’ vertelt Lisa. ‘We hadden iemand nodig om de dag te leiden, die je juiste toon kon zetten. Dat vonden we heel belangrijk.’ Verschillende mensen passeerden de revue, en uiteindelijk kozen de studenten Emma Wortelboer, bekend van het programma Spuiten en Slikken.

Lisa: ‘Emma is zelf altijd heel open over drugsgebruik. Ze heeft bijvoorbeeld een documentaire gemaakt over MDMA, waarin ze probeerde een duurzame pil te maken. Wat overigens niet gelukt is, maar ze is dus heel vertrouwd met het onderwerp en weet er ook veel van. Doordat ze zelf ook gebruikt en daar heel open haar ervaringen over deelt, zien jongeren haar niet als veroordelend. En het heeft goed uitgepakt, want ze heeft het super gedaan! Ze ging op het podium in gesprek met experts, zoals lector Eric Blaauw van de Hanzehogeschool, die ze bijvoorbeeld vroeg of hij zelf ook wel eens drugs had gebruikt.’ (Het antwoord was: ja, hij heeft wel eens geblowd. Al wisten zijn ouders daar niet van.) Lisa: ‘Ook studenten kwamen aan het woord. Je kon gewoon merken dat die gedurende de middag opener werden en gemakkelijker praatten over hun eigen ervaringen. De sfeer was heel fijn, niet van je moet dit en je moet dat. Daar hadden we ook op gehoopt, want we wilden niets opleggen. Al moest het ook weer niet té vrijblijvend zijn natuurlijk. Het was, ga er wijs mee om, maar er zijn gewoon dingen die je moet weten.’

Zichtbaarheid

Naast een plenair deel met Emma Wortelboer die het gesprek aanging met experts, studenten en mensen in de zaal, was er nog meer te zien en te doen tijdens High Hanze. Op het plein stond een escaperoom in de vorm van een drugslab waar mensen uit moesten zien te ontsnappen. Verder waren er spelletjes en producten als T-shirts en er was een speciale uitgave van Hanze Mag met allerlei artikelen over drugs zoals de ervaringen van gebruikers en een interview met een dealer. Sommige producten, zoals de escaperoom, komen uit eerdere edities van dit project (in samenwerking met het Openbaar Ministerie), net als de spelletjes en de T-shirts. Die waren gemaakt op andere scholen waar het project ook liep. Maar de posters en de blauwe tonnen (door criminelen gebruikt bij de productie van drugs) die buiten stonden en in de zaal, waren ideeën van de Hanzestudenten. Het hele pakket zorgde voor een goede zichtbaarheid van het evenement. Lisa: ‘Voor het communicatiemateriaal hebben we een opzetje gemaakt, maar we hebben niet alles zelf uitgevoerd. Sommige dingen moesten we uit handen geven, dat leer je ook bij de organisatie van zo’n event. Al hebben we wel zelf de posters opgehangen.’

En heeft het gewerkt?

Doel van het project was om studenten het gesprek over de gevolgen van drugsgebruik aan te laten gaan en hun bewustzijn over drugs te vergroten. Niet alleen tijdens het event, maar ook daarna. Lisa: ‘Ik heb gezien dat dit ook daadwerkelijk gebeurd is. Mensen waren opener en je zag dat ze inzichten kregen, zo van, we kunnen het hier gewoon over hebben en dat maakt niet uit. En ik hoorde ook dat ze zich bewust werden van bepaalde zaken. Veel van hen hoorden toch nieuwe dingen en ze vroegen zich af, wat is mijn kennis? En heb ik genoeg kennis, of moet ik meer weten? Studenten werden veel vrijer over het onderwerp, ook met klasgenoten. Dus je kunt wel zeggen dat de dag goed is gevallen bij de mensen waar het ook moest vallen.’