Een sociale vingerafdruk om bewoners­participatie zinvol vorm te geven

Onze samenleving is voortdurend in beweging, nu misschien wel meer dan ooit. Binnen elk dorp, elke wijk, buurt of straat leidt dit tot plannen om samen te werken aan een duurzame, leefbare, gezonde en veilige omgeving. Om de uitvoering van plannen ook haalbaar te maken is het essentieel om het perspectief van de bewoners centraal te stelen en hen actief te betrekken bij het maken en uitvoeren van deze plannen.

Blog: Sarah Elbert en Wiebo Lamain, projectleiders Innovatiewerkplaats Social Fingerprint. Onderzoekers lectoraat Communication, Behaviour & the Sustainable Society

"Hoe achterhaal je het perspectief van inwoners? Hoe breng je inwoners van plannen op de hoogte? Hoe motiveer je inwoners om mee te denken en mee te doen? Praktijkgericht onderzoek zoals dat binnen het lectoraat Communication, Behaviour & the Sustainable Society en Werkplaats Sociaal Domein Noord -en breder binnen de Hanze- wordt uitgevoerd kan helpen om antwoorden op dit soort vragen te krijgen. In een innovatiewerkplaats komt onderzoek, onderwijs en de praktijk samen van zowel inwoners als professionals in wijken en buurten. 

Op basis van informatie die we verzamelen met vragenlijsten en gesprekken met stakeholders, zoals gemeente en bewonersinitiatieven, maken we een sociale vingerafdruk van een dorp, wijk of buurt. Die informatie gebruiken we om bewonersparticipatie passend vorm te geven. De methode van de sociale vingerafdruk hebben we ontwikkeld en ingezet bij vraagstukken op het gebied van de energietransitie en duurzaamheid. We geloven dat deze methode ook toepasbaar is op maatschappelijke vraagstukken in andere domeinen. Hier werken we aan binnen de Innovatiewerkplaats Social Fingerprint.

De sociale vingerafdruk

Voor het opstellen van de sociale vingerafdruk bellen we deur-tot-deur bij mensen aan, gaan we met hen in gesprek en verzoeken we hen een vragenlijst in te vullen. Ook als iemand de vragenlijst niet in wil vullen, halen we een hoop informatie uit de gesprekken aan de deur (en dit leggen we ook vast). 

De sociale vingerafdruk van een buurt bestaat uit vier clusters*: 1) individuele aspecten (bijvoorbeeld de houding van mensen ten opzichte van de energietransitie), 2) sociaalhistorische factoren (zoals vertrouwen in de gemeente), 3) sociale omgevingsfactoren (bijvoorbeeld kennen mensen uit de buurt elkaar?) en 4) participatiefactoren (bijvoorbeeld in hoeverre willen mensen meehelpen?). 

Deze factoren worden vervolgens gevisualiseerd. Het is nodig om alle bronnen van informatie met elkaar te integreren: het gaat vaak om combinaties van factoren uit het profiel, of een combinatie met inzichten uit een stakeholdersanalyse, toelichtingen in de vragenlijst en deurgesprekken.

Inzicht in hoe mensen samenleven en wat daarbij goed gaat of aandacht vraagt, helpt opbouwwerkers en buurtontwikkelaars bij het versterken van wijken met goede verbindingen tussen bewoners, organisaties en partijen. Door rekening te houden met verschillen tussen groepen, bijvoorbeeld gebaseerd op leeftijd of type woning, kunnen gerichte en passende aanbevelingen worden gedaan. Voor een rechtvaardige en sociale transitie naar sterkere dorpen, wijken en buurten is het belangrijk om aan te sluiten bij de behoeften van verschillende groepen in de lokale gemeenschap.

Vervolgstappen

Bij het streven naar een duurzame, leefbare, gezonde, schone, veilige en/of zorgzame wijk is de informatie uit de sociale vingerafdruk zinvol. De Werkplaats Sociaal Domein Noord is voor ons een inspirerende omgeving om een verbreding van onze aanpak te testen en met vraagstukken uit andere domeinen en de daarbij betrokken professionals, in contact te komen en hun kennis en vaardigheden te kunnen gebruiken. 

We onderzoeken welke onderdelen van de vragenlijst bruikbaar zijn in andere domeinen en hoe we deze kunnen aanpassen voor bredere toepassing. Met Karlien Landman van de Innovatiewerkplaats Senioren verkennen we hoe deze aanpak kan worden toegepast bij initiatieven voor zelfstandig wonende ouderen en de rol van de lokale gemeenschap daarin. Ook studenten doen ervaring op met deze aanpak. Zij gaan de vragenlijst aanpassen toegepast op domeinen zoals gezondheid en leefbaarheid. Ook kijken we wat er voor nodig is om gemeenten of bewonersinitiatieven hun eigen sociale vingerafdruk te laten maken.

En zo zijn er ongetwijfeld meer interessante vervolgstappen en toepassingen te bedenken. Mocht je hier ideeën over hebben of geïnteresseerd zijn in de aanpak, laat het ons via mail weten of spreek ons aan tijdens het symposium van Werkplaats Sociaal Domein Noord op donderdag 13 maart.“ 

 Sarah Elbert   
Wiebo Lamain

* 1. Bouw, K., Wiekens, C. J., Elbert, S.P. & Faaij, A.P.C., (2022). How to plan for success? An exploration of social context factors in neighbourhood energy planning. Energy Research & Social Science, 92, 102761.