"Kwetsbaar? Ouderen voelen dat lang niet altijd zo"

Iedereen die Rianne Golbach spreekt over haar promotieonderzoek heeft er wel een eigen verhaal bij. "Mijn vader, moeder, oma of buurvrouw wordt ouder en misschien ook kwetsbaarder. Ze willen graag zelfstandig blijven wonen, maar kan dat ook? Welke ondersteuning en van wie hebben ze die nodig, en accepteren ze die ook? En hoe is dat eigenlijk voor iemand?”

Tekst: Heleen Abrahamse

Dit zijn vragen die steeds vaker gesteld worden. Het aantal ouderen neemt toe, de zorg staat onder druk en mensen blijven langer zelfstandig, niet in de laatste plaats door beleidskeuzes die gemaakt worden. Dit vraagt om afstemming en samenwerking, maar vooral om begrip voor elkaars perspectief. En dat begint het spreken van dezelfde taal.

Ouderen over kwetsbaarheid

Op 2 april promoveerde Rianne Golbach op haar onderzoek naar hoe ouderen zelf kijken naar ouder worden en kwetsbaarheid ervaren. Haar proefschrift heeft de veelzeggende titel ‘Door hun ogen. Hoe ouderen kwetsbaarheid zien en ervaren’.

Golbach toont aan dat ouderen kwetsbaarheid vooral koppelen aan afhankelijkheid van anderen. Ouderen ervaren kwetsbaarheid vaak als iets tijdelijks, bijvoorbeeld na een val of een periode van zorgen. Zorg- en welzijnsprofessionals daarentegen omschrijven afhankelijkheid bij kwetsbaarheid meer praktisch, zoals de noodzaak voor een traplift of een rollator. Voor een goede zorgrelatie is het essentieel aandacht te hebben voor dit verschil in interpretatie, om beide perspectieven te begrijpen en een gemeenschappelijke taal te spreken.

Ouderen zelf gebruiken het woord ‘kwetsbaarheid’ nauwelijks. Ze spreken liever over vitaliteit, veerkracht en ‘lekker in je vel zitten’. Golbach ontwikkelde daarom een woordenlijst met termen die zorgverleners kunnen gebruiken in gesprekken met ouderen.

Luisteren met een open blik

Het onderzoek laat zien dat zorgverleners met een open blik moeten luisteren en dat het helpt de taal van ouderen te gebruiken. Geen betutteling, geen ongevraagde hulp, maar aansluiten bij wat ouderen zelf belangrijk vinden. De door Golbach ontwikkelde Frailty Experiences Scale helpt om bespreekbaar te maken hoe kwetsbaar iemand zich voelt en wat écht telt voor ouderen. Ouderen hebben hierin ook een eigen verantwoordelijkheid en die moeten ze ook nemen.

De groep die Golbach heeft onderzocht zijn voornamelijk ouderen uit Noord-Nederland die over redelijk tot goede gezondheidsvaardigheden beschikken en zich goed kunnen uitdrukken. Zij zijn geen doorsnee van de samenleving. Voor ouderen met geldzorgen of minder maatschappelijke aansluiting spelen mogelijk andere factoren een rol. Dit biedt kansen voor vervolgonderzoek.

Van onderzoek naar praktijk via onderwijs

Haar promotieonderzoek is nu afgerond. Golbach zet zich als docent Toegepaste Psychologie in om dit vakgebied een plek te geven in de ouderenzorg. De Toegepast Psycholoog is een relatief nieuw beroep, maar een waardevolle aanvulling naast de academisch geschoolde psycholoog.  Hier vindt een zeer waardevolle vertaling van kennis naar praktijk plaats. Studenten in zorg en welzijn zullen moeten worden voorbereid op werken in de ouderenzorg. Daar liggen nu en in de toekomst veel uitdagingen.
Daarnaast werkt Golbach bij de Innovatiewerkplaats Senioren, waarin ouderen, vrijwilligers, beroepsprofessionals én studenten samenwerken aan praktijkvraagstukken omtrent ouder worden in de huidige maatschappij. Het uitgangspunt? Niet óver ouderen praten, maar mét hen werken aan oplossingen die bijdragen aan een prettige oude dag.

Lees hier het proefschrift van Rianne