Waarde­gedreven zorg in de regio

De zorg loopt vast. Als we zo doorgaan moeten we in de toekomst kwetsbare mensen aan hun lot overlaten, en dat wil natuurlijk niemand. Dat betekent dat we vandaag scherpe keuzes moeten maken om de zorg voor de toekomst beschikbaar, bereikbaar en betaalbaar te houden.

De sprekers op het congres ‘Waardegedreven zorg in de regio’ waren het hier roerend over eens. Het congres werd georganiseerd door Health Noord als opmaat naar de installatie van Pim Valentijn als lector Waardegedreven en Passende Zorg bij het lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek. Als eerste spreker constateerde Pim dat ons zorgstelsel in een perfecte storm zit van dubbele vergrijzing, toenemende zorgvraag, personeelstekort en stijgende zorgkosten. Daar heeft hij ook oplossingen voor: we moeten meer resultaatgericht werken, meer samenwerken over de domeinen heen en meer gebruikmaken van technologie, al is Pim over dit laatste ook kritisch: ‘Technologie gaat niet alles voor ons oplossen.’

Zijn opdracht als lector Waardegedreven en Passende Zorg is duidelijk. Samenwerken is een belangrijk onderdeel van de oplossing, maar de reis naar waardegedreven zorg wordt gehinderd door samenwerkeritis. ‘Zeventig procent van de samenwerkingen mislukt,’ zegt Pim. ‘Vaak komt dit doordat er een gebrek is aan gezamenlijk draagvlak, aan verantwoordelijkheid en aan doeltreffendheid.’ Dit zijn zaken waar hij zich mee bezig wil houden, maar hoe los je dit op? Om Pims antwoord: ‘Ik heb geen idee’ moet de zaal lachen. Een eerste stap zou het door Pim ontwikkelde regenboogmodel zijn. Maar hij raadt de zaal vooral ook aan goed te luisteren naar de sprekers op het congres en gewoon maar aan de slag te gaan. Zijn motto: gaan met die banaan.

Overbehandelen kan juist leiden tot schade

Wink de Boer is internist en voormalig medisch directeur van ziekenhuis Bernhoven. Volgens hem is overdiagnostiek en overbehandeling de norm geworden, wat leidt tot oplopende zorguitgaven. In 2060 zouden twee keer zoveel mensen in de zorg moeten werken. De oplossing ligt volgens hem in efficiënter en slimmer werken, waarbij onnodige zorg wordt geëlimineerd.
‘We zijn zo bang om dood te gaan aan kanker,’ zegt hij, ‘dat we nóg een second opinion willen, en nóg een scan en nóg een bloedonderzoek. Maar al die scans leveren ook gezondheidsproblemen op door bijvoorbeeld straling. En ook onnodige ingrepen leveren schade op voor de patiënt. We hebben andere manieren nodig om mensen gerust te stellen.’

Hogere kwaliteit betekent lagere kosten

Helmut Hildebrandt, CEO van Optimedis, zegt dat ook Duitsland kampt met personeelstekorten in de zorg, mede veroorzaakt door het verdienmodel van veel ziekenhuizen: meer behandelingen betekent meer inkomsten. Soms wordt preventie beloond, maar men kijkt meer naar het aantal behandelingen dan naar gezondheidsverbetering. In de basis is dit nog steeds een verkeerde benadering.
Hij pleit voor een Integrated Care System, waarin universiteiten, gemeenten, ziekenhuizen, zorgverzekeraars en welzijnsorganisaties samenwerken. Dit zou de zorgkwaliteit aanzienlijk verbeteren. Helmut: ‘Vaak betekent hogere kwaliteit leveren ook hogere kosten. Maar in de zorg leidt meer kwaliteit juist tot lagere kosten.’

Het geld ligt voor het oprapen

Joba van den Berg is politicus en voormalig lid van de Tweede Kamer voor het CDA. Ze heeft diepgaande kennis van het zorgstelsel en de beleidsvorming rond waardegedreven zorg. ‘Nu kijkt iedereen natuurlijk naar mij,’ begint ze. ‘Want de politiek moet het oplossen. Maar denk niet dat de politiek alles kan oplossen.’ Joba ziet dat het huidige zorgsysteem gekenmerkt wordt door een gebrek aan regie, focus en samenhang. De samenwerking tussen partijen is minimaal, en de ICT-voorzieningen zijn vaak ondermaats en slecht geïntegreerd. Ze benadrukt: ‘Bovendien gaat 30 tot 40% van de arbeidstijd verloren aan administratie. Als we dat kunnen veranderen ligt het geld voor het oprapen. Hier kunnen we echt grote stappen zetten.’
Ooit zei een arts tegen haar: ‘Als iemand niks mankeert, hebben we niet genoeg gemeten’. De zaal lacht, maar de onderliggende boodschap is serieus. Joba: ‘De perverse prikkel is dat je meer verdient aan iemand die ziek is.’ Volgens Joba ligt de oplossing in meer solidariteit in plaats van concurrentie. ‘We moeten ons afvragen: wat kan ik van de ander leren? Hoe kunnen we samenwerken? Als we een zorgzamere samenleving creëren waarin we meer naar elkaar omzien, zal de zorgvraag vanzelf afnemen.’

Afschalen en afstemmen

Meer geld is niet de oplossing stelt Pim Valentijn in zijn lectorale rede. Hoewel Nederland meer uitgeeft aan zorgkosten dan veel andere landen, is de bevolking er niet gezonder op geworden. De sleutel ligt volgens hem in het anders organiseren van de zorg: minder onnodige zorg en meer samenwerking. Pim benadrukt: ‘Schaal eens af en stem beter met elkaar af, dat levert al heel veel op. Preventie moet lonend worden. Een totale systeemverandering is niet nodig.’

Innovatiemarkt en impactjacht

Tijdens de lunch konden de deelnemers de innovatiemarkt bezoeken, waar zorgondernemers en -organisaties nieuwe producten en ontwikkelingen presenteerden. Van VR-oplossingen en fietsergometers tot genogramsoftware waarmee zorg- en welzijnsprofessionals familiesystemen in kaart kunnen brengen. Na de lunch was er een impactjacht op de Zernikecampus. Door regen en wind bezochten de bezoekers verschillende locaties waar impactmakers verbonden aan Health Noord vertelden over hun innovatieve oplossingen voor problemen in de regio. Ondanks het weer was er groot enthousiasme voor dit programmaonderdeel.