Creatief Mislukken: verhalenbundel geeft kinderen de ruimte voor mislukkingen

Verkeerde danspasjes maken, pannenkoekenbeslag dat naast de kom valt, je eigen pony knippen, een scheet laten tijdens de gymles: er kan van alles misgaan op een dag. Creatief mislukken is een verhalenbundel voor kinderen van de basisschool om ruimte te creëren voor mislukkingen en daardoor faalangst en prestatiedruk te verminderen.

Tekst: Loes Vader
Foto: Marco in 't Veldt (Biblionet). Het eerste exemplaar van Creatief Mislukken werd op 5 maart door Hanzebestuurder Annemarie Hannink (links) overhandigd aan Feline. Rechts op de foto Ineke Haakma. 

De verhalenbundel Creatief Mislukken begon met een literatuurstudie over creativiteitsontwikkeling van kinderen op de basisschool. Ineke Haakma, onderzoeker bij het Lectoraat Kunsteducatie, ontdekte dat het om creativiteit te bevorderen heel belangrijk is om risico’s te durven nemen, om het lef te hebben om iets te laten mislukken. “Uitproberen past bij creativiteit. De ruimte krijgen om aan te rommelen, te experimenteren en te onderzoeken”, legt de onderzoeker uit. “Daarbij gaat er wel eens iets mis. Dat kun je een ‘creatieve mislukking’ noemen. En als er iets mis gaat kan het handig zijn om er creatief mee om te gaan. Eigenlijk wil je gewoon dat de leraren een omgeving creëren waarin niemand bang hoeft te zijn om iets te laten mislukken.”

Biblionet Groningen

Maaike Smulders is als senior-adviseur leven lang leren en impactgericht werken bij de provinciale ondersteuningsinstelling (POI) Biblionet Groningen betrokken bij het project. “Wij ondersteunen de Groningse bibliotheken bij hun educatieve maatschappelijke functie en we houden ons onder andere bezig met innovaties, met nieuwe kijk- en denkrichtingen”, legt Smulders uit. In de bibliotheek wordt veel non-formeel en informeel geleerd. Vanuit het innovatieproject playful learning dachten we na over hoe je het non-formele en informele leren in beeld kunt brengen en hoe je het kunt versterken. In de kunsten wordt ook op deze manier geleerd. Zo zijn we in gesprek gekomen en ben ik bij het project betrokken geraakt.”

Ruimte om aan te rommelen

Leesbevordering is een belangrijke taak van bibliotheken. Biblionet heeft contact met bijna alle scholen in de provincie. De meeste van deze scholen hebben allemaal een bieb waar een leesconsulent komt vanuit Biblionet Groningen, die scholen ondersteunt met speelse lesprogramma’s met als doel het lezen te bevorderen. Ook adviseren zij leerkrachten bij het integreren van taal in hun lessen. “Kinderen moeten een heleboel op school en de aandacht is erg gericht op dingen goed doen. Daardoor kunnen kinderen het gevoel krijgen dat ze geen fouten mogen maken, niet mogen falen en niets mogen laten mislukken. Maar juist in de ruimte om te experimenteren en aan te rommelen, zit ruimte voor leren. Vergelijk het maar met risicovol buitenspelen, met schommelen, vallen, boompje klimmen, dat zijn hele belangrijke ervaringen. Mislukkingen zijn dat ook. Zo ontstaat er ruimte om op een andere manier te kijken en om iets op een andere manier te doen. Niet beter of slechter, maar anders. Door het voelen van vrijheid en je eigen pad volgen, kom je bij je eigen creativiteit. Die gedachte past heel goed bij de educatieve maatschappelijke taak van bibliotheken. Voor dit project zijn verhalen verzameld, en de bieb is natuurlijk van de verhalen. Dit kwam heel mooi samen zo”, vindt Smulders.

Faalangst en prestatiedruk

We leven in een samenleving waar de nadruk wordt gelegd op succes en prestatie. “De mindset dat kinderen op school moeten presteren, kan faalangst veroorzaken. Dat zie je terug bij oudere kinderen, bij studenten en bij volwassenen”, vult Haakma aan. “Je hoort steeds vaker over faalangst en prestatiedruk. Je ziet wel initiatieven als faalfestivals voor volwassenen, maar wij willen juist beginnen bij kinderen. Om jong over het thema in gesprek te gaan, zodat het hen niet gaat belemmeren.”

Verhalen van kinderen en volwassenen

In het boek staan verhalen van kinderen en volwassenen in de leeftijd van vier tot tachtig jaar. Ook staan er verwerkingsopdrachten in het boek waar kinderen in de klas of thuis mee aan de slag kunnen. Haakma: “Het idee is dat de verhalen en opdrachten kinderen uitnodigen om in gesprek te gaan over mislukkingen. Want echt iedereen heeft wel eens pech, dat zie je terug in de verhalen in het boek.”

De verhalen en verwerkingsopdrachten zijn aan zo’n honderd kinderen voorgelegd door een leesconsulent van Biblionet Groningen en door een student Toegepaste Psychologie van de Hanze. “Suggesties van kinderen zijn meegenomen in de uiteindelijke versie. Zo zijn alle verhalen op verzoek van de kinderen geïllustreerd. Hier hebben onder andere studenten en alumni van Academie Minerva aan meegewerkt”, vertelt Haakma.

Bevrijdend

“Mislukkingen kunnen belemmerend werken. Het kan heel bevrijdend zijn om wél de ruimte te ervaren om fouten te maken”, meent Maaike Smulders. “Fouten maken is niet erg. Soms ontdek je juist iets door een mislukking. Je ontdekt wat je leuk of belangrijk vindt, of wat wel of niet werkt. Soms lijkt het allemaal niets op te leveren. Ook dat is prima. Dat is onze boodschap”, besluit Ineke Haakma.

Creatief Mislukken is gezamenlijk ontwikkeld door de Hanze, de Thomas More Hogeschool en Biblionet Groningen. Het boek is als open access beschikbaar gesteld en krijgt een plek in de Groningse bibliotheken. De verhalenbundel is uitgegeven door het lectoraat Kunsteducatie, Kenniscentrum Kunst & Samenleving van de Hanze. Het project is gefinancierd door het NRO en mede ondersteund door de Provincie Groningen.

Bekijk hier het boek