Hanze­onderzoekers aan het woord in docuserie over kinderen van gedetineerden

Vanaf 19 februari is de zesdelige documentaireserie Brandmerk: Kind van een Gedetineerde te zien bij Omroep WNL, een verhalenreeks over kinderen van (ex-)gedetineerden. Namens de Hanze komen Petrick Glasbergen en Simon Venema in de docuserie aan het woord om meer te vertellen over het belang van gezinsgericht werken in gevangenissen.

Tekst: Jan Willem Kerssies
Foto: Marnix Hoekman

Glasbergen en Venema zijn beide betrokken bij de Innovatiewerkplaats (IWP) Gezinsbenadering in penitentiaire inrichtingen van het Lectoraat Verslavingskunde & Forensische Zorg. De onderzoeken binnen de IWP hebben als doel bij te dragen aan de landelijke verankering van gezinsgericht werken in detentie. De gezinsbenadering is een aanpak die ouders in detentie en hun gezinsleden ondersteunt, waarbij de veiligheid en het welzijn van kinderen centraal staan. In de afgelopen tien jaar werkten vanuit de IWP zo’n 300 studenten aan het gezinsgerichter maken van de gevangenissen waarmee wordt samengewerkt. Petrick Glasbergen is projectleider en Simon Venema onderzoeker.  
 
Wat is jullie rol in de documentaireserie? 
Simon: “De documentaire gaat over de ervaringen van kinderen van wie een ouder in detentie heeft gezeten. In de afgelopen jaren hebben we vanuit de IWP onderzoek gedaan naar ouderschap, gezin en detentie. Met name naar hoe je een gezinsgerichte aanpak in de gevangenis zo goed mogelijk kunt vormgeven. Door tijdens detentie aandacht te besteden aan het gezin, verminder je de negatieve en mogelijk traumatische gevolgen van ouderlijke detentie voor kinderen. Door de ouderschapsrol in detentie te versterken, verklein je tevens de kans op recidive bij de ouder. Daarom pleiten wij in de documentaire voor een landelijke aanpak van gezinsgericht werken in de gevangenis.” 
 
Petrick: “In deze documentaire komt onder meer ons contact met HMP Parc Prison in Bridgend (Wales) aan bod. De ‘family approach’ in Parc Prison is een goed voorbeeld van hoe de ouderschapsrol en de band tussen ouder en kind tijdens de detentieperiode versterkt kunnen worden. Veel professionals uit het werkveld zijn mee geweest op werkbezoek Parc Prison om zelf te ervaren welke mogelijkheden er zijn om in de gevangenis te werken aan de band tussen ouder en kind. Er zijn veel studentenprojecten geweest die een uitwisseling vormden tussen Parc Prison en de penitentiaire inrichtingen in Veenhuizen en Leeuwarden. Studenten van de Hanze liepen vijf maanden stage in Wales, waarna ze vervolgens vijf maanden in Veenhuizen of Leeuwarden stageliepen om de kennis over te dragen.” 
 
Wat is het grote belang van de Innovatiewerkplaats Gezinsbenadering in Penitentiaire Inrichtingen? 
Simon: “Op dit moment ontbreekt een landelijke overkoepelende aanpak voor gezinsgericht werken in detentie. Een dergelijke aanpak is van groot belang om de negatieve gevolgen van ouderlijke detentie voor de mentale gezondheid te verminderen, en bij te dragen aan een veiligere samenleving. Onze studentenprojecten zijn allemaal bouwstenen die bijdragen aan de landelijke verandering die we proberen te bewerkstelligen. Vanuit de IWP werken we hierin samen met praktijkprofessionals, onderzoekers, docenten, studenten en de doelgroep. Studenten krijgen een unieke kans om hierin iets te betekenen.” 
 
Petrick: “In de afgelopen tien jaar hebben zo’n 300 studenten van ongeveer tien verschillende opleidingen stage gelopen, afstudeeronderzoek gedaan en aan diverse projecten gewerkt bij de IWP. Veel studenten hebben bruikbare producten ontwikkeld voor gevangenissen, terwijl anderen hebben bijgedragen aan wetenschappelijk onderzoek, bijvoorbeeld door data te verzamelen. Dit laat zien dat, met zeer gemotiveerde en betrokken studenten, docenten, praktijkpartners en onderzoekers, impact wordt gemaakt door creativiteit en samenwerking.” 
 
Heb je concrete voorbeelden van praktijkproducten? 
Simon: “Wij hebben een training ontwikkeld om te werken aan de vaderschapsrol in detentie. Ook is bijvoorbeeld een handleiding met vaderschapstips voor beeldbellen en een werkboek ‘Samen naar huis’ voor de bevordering van het re-integratieproces ontwikkeld. Daarnaast maken we informatiemateriaal voor achterblijvende familieleden. Zo hebben studenten samen met gezinsleden van ouders in detentie en professionals een digitale toolkit ontwikkeld waar alle relevante informatie waar behoefte aan is op één plek te vinden is. Het product sluit direct aan op vraag vanuit de doelgroep én op wetenschappelijke inzichten. Het is een mooie wisselwerking tussen onderzoek, onderwijs en praktijk.” 
 
Nog meer voorbeelden? 
Simon: “We werken ook aan een product voor kinderen die hun ouder bezoeken in de gevangenis. Hierbij kunnen kinderen op een laagdrempelige manier een vragenlijst invullen na hun bezoek, waarbij ze met smileys kunnen aangeven hoe ze zich voelen. Dit kan helpen om de bezoekerservaring van kinderen te verbeteren en laat ze zien dat hun mening ertoe doet.” 
 
Welke boodschap wil je meegeven aan de kijkers van de documentairereeks? 
Simon: “Kinderen met een ouder in detentie maken veel mee en worden vaak vergeten. Een landelijke gezinsgerichte aanpak in detentie vermindert de traumatische impact van ouderlijke detentie op kinderen, herstelt en versterkt de ouderschapsrol in detentie, en verlaagt de kans op recidive. In deze aanpak hebben niet alleen gevangenissen een rol, maar ook gemeenten, zorgorganisaties en scholen.” 
 
En welke boodschap wil je in brede zin meegeven? 
Petrick: “Het is belangrijk dat we het Hanze leerconcept door middel van onze IWP aan de buitenwereld laten zien. Het levert veel op, zowel voor studenten, docenten, onderzoekers, het werkveld en de gezinnen voor wie we dit doen. Het is belangrijk dat we een duurzame basis creëren voor IWP’s binnen de Hanze, in samenwerking met externe partners en subsidieverstrekkers.” 

Nieuwe invalshoeken 

Ook samenwerkingspartners van de IWP geloven in de aanpak. Jan Roelof van der Spoel, plaatsvervangend vestigingsdirecteur van de gevangenis in Veenhuizen, zegt over de toegevoegde waarde van de IWP: “Studenten komen met nieuwe invalshoeken, die we zelf soms nog niet bedacht hebben. Dat helpt ons om gezinsbenadering steeds beter vorm te geven. Ik denk dat de samenwerking met de Hanze ongelooflijk belangrijk is voor de doorontwikkeling van gezinsbenadering in gevangenissen. Ik durf zelfs wel te stellen dat als we de samenwerking niet hadden gehad, we niet op het punt waren geweest waren we nu zijn.”

Vadervleugel 

Eén van de initiatieven die aan bod komen in de documentaireserie is de vadervleugel in gevangenissen van Veenhuizen. Een kenmerkend onderdeel van de vadervleugel is een kindvriendelijke bezoekersruimte, welke is ingericht als huiskamer waar gezinnen tijd met elkaar kunnen doorbrengen. Ook wordt een vaderschapsplan opgesteld om te werken aan de ouderschapsrol tijdens detentie, en kunnen gezinnen gebruik maken van beeldbellen om contact te onderhouden. De aanpak in Veenhuizen laat zien dat gevangenissen kunnen bijdragen om de negatieve gevolgen van de detentie van een ouder voor kinderen te beperken. Wetenschappelijk onderzoek naar de aanpak in de gevangenis in Veenhuizen wijst uit dat de gezinsbenadering erin slaagt om positief betrokken ouderschap te stimuleren en gezinsbanden te versterken.  
 
Lees het artikel over de Vadervleugel 
 
De zesdelige documentaireserie is vanaf 19 februari te zien op NPO 3 om 21.20 uur. De gehele reeks is vanaf dezelfde datum te zien op NPO Start.