50 jaar Voeding & Diëtetiek: Van kookles en gymnastiek naar stage bij de FC

De opleiding Voeding & Diëtetiek bestaat 50 jaar. Een goed moment om met docent Janny Vedder en alumna Mandy Zijlstra te spreken over het belang van de opleiding en gezondheidspreventie en over hoe rol van diëtist, en daarmee ook de opleiding, veranderde door de jaren heen.

Tekst: Jan Willem Kerssies
Foto: Marnix Hoekman

Janny Vedder studeerde in 1985 af aan de opleiding. Na verschillende functies in het werkveld is Vedder inmiddels docent bij de opleiding Voeding & Diëtetiek. Wat zijn de grootse verschillen tussen de opleiding van toen en nu? “Er is door de jaren heen een grote professionaliseringslag gemaakt. Toen ik afstudeerde waren wij echt heel schools”, vertelt Vedder. “We hadden zeven tot acht uur per dag les en dat vijf dagen in de week. De nadruk lag heel erg op voeding. We hadden zeker zes tot acht uur per week kookles bijvoorbeeld. In de eerste twee jaar hadden we zelfs nog gymnastiek. Hoe bedenk je het op een hbo-opleiding”, zegt Vedder lachend. Studenten van toen werden opgeleid tot diëtist in de thuiszorg of in het ziekenhuis, geeft Vedder aan. “Mijn eerste stage was ook in een grootkeuken van het ziekenhuis in Hoogeveen. Wij hadden weinig keuze. Je werd meestal toegewezen aan een stageadres. Gelukkig kon ik, omdat ik er om vroeg, in het vierde jaar stagelopen bij het Radboudumc in Nijmegen. Voor mijn scriptie koos ik het onderwerp de diëtist en marketing. Dat was zo bijzonder dat er een docent van een andere opleiding bij moest komen. Het was een onderwerp waar namelijk geen vakken over werden gegeven in die tijd.”

Inmiddels zijn vitaliteit, leefstijl en gezondheidspreventie een belangrijk onderdeel van de opleiding. De rol van die hard diëtist met taken in het voedingsverzorgingsproces is inmiddels veel uitgebreider. “We hebben vijf jaar geleden het onderwijs drastisch vernieuwd. We hebben nu de flexibele leerroute. Studenten kunnen kiezen uit paramedisch diëtist en/of leefstijlcoach of een bedrijfsroute. Het nut en belang van voeding en diëtetiek is van curatief, het bevorderen van gezondheid, naar preventief gegaan. Dus hoe kun je ziekte voorkomen door een gezonde leefstijl. Het niveau en de kennis van voeding en diëtetiek nemen toe. Er zijn steeds meer bachelor- en masterstudenten, we hebben onze eigen hoogleraren en je ziet steeds meer PHD-studenten. Diëtisten zijn ook steeds meer op een wetenschappelijke manier aan het werk, naast dat er nog steeds met liefde paramedisch werk gedaan wordt om cliënten te helpen. Wij waren echt aan het pionieren, het was toen een jong beroep, er waren weinig diëtisten en veel werk. Cliënten kwamen langs op voorschrift van artsen, nu zijn mensen vaak zelf op zoek naar een diëtist.”

Keuzevrijheid

Mandy Zijlstra studeerde afgelopen schooljaar af. Ze twijfelde lang tussen de opleidingen Psychologie en Voeding & Diëtetiek. “Op de open dag kwam ik erachter dat psychologie een belangrijk onderdeel is van de opleiding Voeding & Diëtetiek. De opleiding paste het beste bij mijn interesses. Toen ik 16 was, had ik zelf een eetstoornis. Ik heb nu de kennis en ervaring om mensen te helpen. Ik weet door mijn verleden hoe belangrijk het is om de juiste hulp te krijgen.” Zijlstra beaamt dat het onderwijs sterk veranderd is door de jaren heen. “Het grootste verschil met veertig jaar geleden is dat we veel meer keuzevrijheid hebben. Dus je bepaalt zelf je eigen route en kunt kiezen welke kant je op wil. Daarnaast zijn gedrag en psychologie een veel groter onderdeel van de opleiding. Binnen elke module die je kiest komen deze thema’s terug. Je moet niet alleen veel weten over de juiste voeding, maar ook hoe je mensen kunt motiveren. Verder is leefstijl ook veel meer verweven met de opleiding. Het stukje preventie, voorkomen dat mensen ziek worden of dat aandoeningen erger worden, komt in veel modules voor.”

FC Groningen

Zijlstra liep stage bij ggz-organisatie PsyQ en bij FC Groningen. Bij PsyQ begeleide Zijlstra mensen met een eetstoornis. “Bij FC Groningen liep ik stage bij zowel de jeugdopleiding als het eerste elftal. Daarnaast deed ik onderzoek. Mijn onderzoek ging over hoe we eerste elftalspelers zover konden krijgen dat ze ontbijt en lunch beter afstemden op de trainingen. Het is voor voetballers belangrijk dat ze veel koolhydraten eten. Tijdens mijn onderzoek constateerden wij dat spelers vooral veel vlees aten, hierdoor veel eiwitten binnen kregen en te weinig koolhydraten. We hebben vervolgens gekeken hoe je hiermee om gaat vanuit de psychologie. Welke gedragsinterventies zijn er? Hoe ga je dat toepassen op een groep voetballers? Een deel van mijn aanbevelingen zijn overgenomen. De club heeft er alles aan gedaan om de prestaties te verbeteren. De spelers hebben zeker profijt gehad van andere voeding. Ik hoorde ze zeggen: ‘We zien meer intensiteit in ons spel’. Dat komt natuurlijk door de koolhydraten”, zegt Zijlstra lachend.

Zin en onzin scheiden

Wat is het grote belang van de opleiding Voeding & Diëtetiek? Zijlstra: “De opleiding helpt heel erg om de zin en onzin te scheiden. Je hebt soms te maken met cliënten die de weg kwijt zijn op het gebied van voeding. Ze denken er dan vaak veel te moeilijk over. Als je naar de verschillende onderzoeken kijkt zijn de adviezen veel simpeler dan mensen soms denken. Je leert tijdens de opleiding ook onderzoeken goed te beoordelen. Wat is waar en wat niet, is het goed onderzocht of heb je te maken met één klein onderzoek. Je leert bewuste keuzes te maken. Daarnaast is het een vak dat heel erg veel voldoening geeft, omdat je mensen kunt helpen bij het ontwikkelen van een gezonde leefstijl.” Vedder voegt eraan toe: “Door de passende leerroutes van de opleiding krijg je voor zowel het bedrijfsleven, gezondheidspreventie, als zorg de juiste bagage mee. We spreken altijd over een gezonde samenleving. Dus wat staat er in de winkel, welke voeding produceert een bedrijf en wat is een gezonde omgeving. Aan al deze vraagstukken schenkt de opleiding aandacht.”

De overheid probeert al jaren door preventie om mensen gezonder te laten leven, minder te laten roken en drinken en zet in op meer bewegen. Maar onlangs werd duidelijk dat er opnieuw bezuinigd gaat worden op gezondheidspreventie. Zijlstra en Vedder zien het met lede ogen aan. Vedder: “Ik noem het ook wel penny wise pound foolish. Om geld te besparen kijkt overheid vaak alleen maar naar de korte termijn, terwijl je op de lange termijn veel voordeel hebt van preventie. Uit onderzoek blijkt dat iedere euro die je steekt in preventie uiteindelijk keer tien niet in zorg hoeft worden gestoken. Het lijken kosten, maar het is een investering in een gezonde samenleving.” Zijlstra voegt eraan toe: “Het belang van goede preventie is enerzijds een goede gezondheid voor mensen en anderzijds ook gelijkheid voor iedereen. Als je niet veel geld hebt, heb je niet altijd de middelen en kennis om gezond te leven. Mijn droom is dat ik als tachtigjarig vrouwtje nog een rondje kan rennen, maar dat gun ik een ander ook. Niet zozeer dat ze ook moeten rennen op die leeftijd, maar wel dat iemand dingen kan doen waar ze van houden.”