Hanze ontwikkelt bomen­groeisysteem op Grote Markt

Tekst en foto’s: Loes Vader 

“Ik loop stage bij BuildinG, dé plek op de Hanze voor duurzaamheid en circulair bouwen”, vertelt Jurre van der Velde terwijl hij een rondleiding geeft door de oude gerecyclede tennishal achter ENTRANCE. De tweedejaars Built Environment legt uit dat bomen in een stedelijke omgeving meestal niet ouder worden dan een jaar of twintig, terwijl bomen wel een eeuw oud kunnen worden. “De gemeente Groningen wilde de Grote Markt een nieuw aanzien geven met meer groen, zodat het ‘hitteplein’ zoals we dat noemen, aantrekkelijker zou worden voor publiek. Bomen zorgen voor verkoeling en ze kunnen veel water opnemen bij extreme regen. Om de bomen te laten groeien is een systeem toegepast dat wij hier met sensoren hebben gemonitord.”  

Bomendokter 

De bomendokters van de gemeente Groningen klopten bij Piet Zijlstra aan of hij het bomengroeisysteem bij BuildinG wilde testen. Zijlstra is onder andere kartrekker van de Hanze klimaatproeftuinen en circulair en biobased bouwen. “Een resistente iep, een boom die bestand is tegen de dodelijke iepenziekte, kreeg een plekje naast BuildinG. De iep zien we graag terugkeren in stedelijke gebieden”, legt Zijlstra uit. “We monitoren de boom nu twee jaar. Klopt het zoals we bedenken, werkt het zoals het moet? We meten zuurstof en vocht. Ook bladkleur, scheutlengte en omvang van de stam heeft onze aandacht. Het systeem draait op regenwater dat van het dak komt van het gebouw naast ons. We hebben gezien dat die boom goed gedijt. De onderzoeksresultaten zijn ver boven verwachting.” 

Van der Velde: “Dat zit in het systeem dat Piet en de bomendokters hebben bedacht. Er zit een krattensysteem onderin, twee lagen kunststof kratten van zo’n 15 centimeter hoog, daar zitten pyloontjes in die de capillaire werking vergroten, dat is het vermogen van poreuze materialen om water op te zuigen en vast te houden. We hebben speciale soorten bomengrond geselecteerd. In de vette Groningse zeeklei groeien bomen niet zoals we dat willen. Een boom heeft 12 tot 16 kuub ruimte nodig om zich te kunnen ontwikkelen.”  

Schijnmaaiveld 

De bomen op de Grote Markt - tien honingbomen en veertien valse christusdoorns (Gleditsia triacanthos) - kunnen naar beneden wortelen en drukken daardoor ook het plaveisel niet kapot. Zijlstra: “Een boom is altijd op zoek naar water, als ie de diepte niet in kan, gaat ie het aan de oppervlakte zoeken. Het wortelstelsel is net zo groot als de kruin van de boom. Op de Grote Markt hebben we aan de oppervlakte ook een  krattensysteem geïnstalleerd waarmee we een schijnmaaiveld creëren, zodat je er met verkeer over kunt. De kratjes verdelen de druk. Bijzonder aan de Grote Markt is ook dat we experimenteren met een soort steenslag rond de bomen. Kun je er met de kinderwagen door of met een rollator en loop je de steenslag niet naar binnen in de winkels?” 

Van der Velde heeft zich onder meer beziggehouden met het korrelonderzoek van de halfverharding en hij houdt enquêtes onder het publiek. “We vragen bezoekers en winkeliers wat ze van de verharding vinden en van de bomenclusters. Dat blijven we tijdens het project doen. We krijgen veel positieve reacties, eigenlijk zijn alleen de schoonmakers nog sceptisch over de nieuwe situatie.”  

Vocht en zuurstof 

De onderzoekers blijven het bomengroeisysteem op de Grote Markt monitoren. “Ook daar meten we vocht en zuurstof met computergestuurde sensoren. In theorie hoeven we de bomen geen extra water te geven, het systeem moet zichzelf bedruipen. Maar het klimaat is nou eenmaal veranderlijk, dus dat kunnen we niet met zekerheid stellen. De bomen zorgen ervoor dat de Grote Markt een aantrekkelijk plein is geworden. Als de bomen groeien wordt het plein nog aantrekkelijker. Mooi dat we daar een bijdrage aan hebben kunnen leveren”, vindt Zijlstra.   

Actie 

“Het zou heel vet zijn als ik later mijn kinderen hier mee naar toe kan nemen”, vindt Van der Velde. “Dat ga je vast wel beleven”, concludeert Zijlstra. “Ik heb zelf kinderen en inmiddels kleinkinderen en ik wil dat zij een goed leven krijgen op deze aardbol. Dan moet je nu acteren en ervoor zorgen dat jonge mensen innovatie meekrijgen tijdens hun opleiding. We zien nu dat we die anderhalve graad opwarming niet vasthouden. Alleen praten duurt mij te lang, er moet actie komen.”