‘Met een minibieb deel je meer dan alleen boeken’

Het kastje van oma, een oud poppenhuis, een Billy: de minibieb kent allerlei gedaantes. Op het platteland, in de stad, bij de supermarkt of op de camping, overal kom je de kleine biliotheekjes tegen. Duizenden inmiddels, alleen al in Nederland. Rhea Hummel, onderzoeker voor het lectoraat Kunsteducatie van Kenniscentrum Kunst & Samenleving, doet onderzoek naar dit alledaagse fenomeen.

Foto: Esther van der Wal

"Mijn hele achtergrond komt terug in het minibiebje", glimlacht Hummel. Ze is Neerlandicus, heeft literatuurwetenschappen gestudeerd en is gepromoveerd in de sociale wetenschappen. Voor het lectoraat Kunsteducatie doet Hummel onderzoek naar alledaagse fenomenen op het gebied van lees- en schrijfpraktijken. "Ik hou van boeken en van lezen en steek mijn neus al heel erg lang in iedere minibieb die ik tegenkom."

Het alledaagse

"Op een gegeven moment ontdekte ik in het boekenkastje bij mijn Albert Heijn in Helpman twee romans van mijn lievelingsschrijfster May Sarton (Belgisch/Amerikaans auteur 1912 – 1995, red.), geen gangbare kost. Ik was al heel lang op zoek naar die boeken. Dat prikkelde de onderzoeker in mij. Wie zette die boeken daar op de plank? Het alledaagse is bij kunsteducatie één van de pijlers. Hoe kunnen alledaagse fenomenen van invloed zijn op het ontwikkelen van lees- en literatuuronderwijs? Mensen doen dit met intrinsieke motivatie, vanuit hun hart. Wat kunnen we daarvan leren bij de inrichting van het onderwijs? Wat is er alledaagser dan minibiebjes?"

Vertrouwen delen

Hummel doet haar onderzoek in Groningen: Stad en Ommeland. Ze spreekt zowel met eigenaren als met bezoekers. Ze vermoedt dat mensen veel meer delen dan alleen boeken. "Naast hun liefde voor lezen en boeken delen ze een kleinschalige vriendelijke voorziening in hun eigen buurt, blijkt uit de interviews."

Misschien delen ze ook wel de inhoud van boeken? "Ze ontdekken iemand in hun eigen omgeving die van hetzelfde boek houdt. Daarnaast maken mensen ook een duurzaam statement. Een minibieb is een hele basale vorm van deeleconomie, van hergebruiken, van noaberschap. Ik deel ook vertrouwen, vertelde een eigenaar. Ik vertrouw mensen met de boeken. Ik geloof dat als je vertrouwen deelt, de wereld een stukje mooier is."

De geniale vriendin

Hummel sprak voor haar onderzoek met een dertienjarige, een meisje dat veel van lezen houdt en soms nieuwsgierig is naar degene die het boek in het kastje zette. "Zij vertelde me dat ze soms bij een heel leuk boek fantaseert dat dat boek een netwerk vormt van duizenden mensen. Dat boek verbindt al die mensen, want die weten allemaal wat jij leest en wat je meemaakt. Ze zou degene die De geniale vriendin van Elena Ferrante in het kastje zette wel willen kennen, maar ze denkt tegelijkertijd dat het iets van het mystieke karakter van een minibieb weghaalt. Want het is ook leuk om je te blijven afvragen: wie zou dit boek hebben gelezen?"

Brengt mensen samen

In Aduarderzijl, een gehucht in het Groningse Westerkwartier met zo’n vijftig inwoners, staat een hemelsblauw minibiebje. De eigenaar en een bezoeker konden haarfijn uitleggen wat de minibieb voor het dorp betekent. "Er stond altijd een brievenbus in het dorp, die is weg maar nu hebben we het biebje. Dat geeft ons in het dorp eenzelfde soort gevoel. Je hebt een loopje, het is een voorziening, het heeft iets knus, iets sympathieks, iemand doet iets voor een ander. Het brengt mensen samen. Het is een kastje met boeken, maar het doet veel meer dan dat. Het verbindt mensen op een indirecte manier", aldus Hummel.

Tips voor een minibieb

Heeft de onderzoeker tips voor als je zelf een minibiebje wilt beginnen? "Iemand in een rolstoel moet er ook bij kunnen, dus maak het kastje niet te hoog." Eigenlijk vindt ze dat je het gewoon moet doen, als je het leuk vindt. "Je maakt een statement door publiekelijk uit te dragen dat je boeken en lezen belangrijk vindt en dat je hergebruik van materialen en gratis spullen weggeven een warm hart toedraagt. De biebjes passen vaak prachtig bij het huis, qua sfeer, kleur en uitstraling. Als een verlengstuk van je huis, van je persoonlijkheid. Je laat zien: ik heb idealen, ik hergebruik en ik gun anderen een fijn boek."